W ostatnich latach w Polsce upadło ponad tysiąc stacjonarnych księgarń. Średnio co kilka dni jakiś księgarz zamyka po raz ostatni drzwi swojego lokalu. Na rynku najlepiej radzą sobie jedynie duże sieci i sklepy internetowe. W związku z tą sytuacją księgarze, w tym również ci z Trójmiasta, wystosowali petycję do wszystkich polityków i samorządów w Polsce zatytułowaną "Zanim znikną ostatnie księgarnie w polskich miastach i miasteczkach". Czy trójmiejskie księgarnie również są zagrożone? Sprawdzamy.
raczej tak, ale to za mało
20%
być może, ale trudno przewidzieć
16%
nie wiem, o co chodzi w tej ustawie
16%
Małe, lokalne, kameralne i często niekomercyjne księgarnie znikają z polskich miast i miasteczek. Ostatni
raport Ogólnopolskiej Bazy Księgarń wskazuje, że
w Polsce funkcjonuje 1707 księgarń.
Jak wynika z podsumowania 2023 roku, z polskiej mapy księgarń zniknęło 97 księgarń. Najwięcej placówek zamknięto w województwach: mazowieckim (17), śląskim (12), małopolskim (11), wielkopolskim (8) i lubelskim (8).
W pomorskim wyrejestrowano 5 obiektów. Dla porównania łączna liczba placówek księgarskich zarejestrowanych w Ogólnopolskiej Bazie Księgarń na koniec 2019 roku wynosiła 1920.
Jedną z księgarń, które zniknęły w ostatnim czasie z trójmiejskiej przestrzeni, jest gdyńska księgarnia Szymelka, o czym pisaliśmy w
osobnym artykule.
Ponad 80 księgarń pod apelem
Księgarze i księgarki wystąpili z apelem "do wszystkich opcji politycznych, samorządów oraz ludzi kultury o podjęcie rozmów z [ich] środowiskiem w celu ratowania polskiego księgarstwa i czytelnictwa". Tak brzmi początek petycji, pod którą podpisało się
ponad 80 księgarni, w tym
Księgarnia Smak Słowa z Sopotu, Księgarnia Yogi z Redy,
Księgarnia Marpress z Gdańska,
Księgarnia Artystyczna Firmin z Gdańska oraz
Książnica Kaszubska z Wejherowa.
- W obliczu niskiego poziomu czytelnictwa, ale też nierównej konkurencji ze strony księgarń internetowych, księgarnie stacjonarne, w tym nasze trójmiejskie, są bez szans. Bez ustawy o ochronie rynku książki kolejne z nich będą zamykane. Bezcenne jest wsparcie samorządów w postaci np. preferencyjnych stawek czynszu czy programu zakupów księgarnianych, jak to ma miejsce w Gdańsku, ale mimo tego coraz większe są na mapie Polski obszary, gdzie nie ma już ani jednej księgarni - komentuje Fabian Cieślik, szef wydawnictwa i księgarni Marpress w Gdańsku.
Wsparcie dla księgarń i wydawnictw. Jak działa Gdański Fundusz Wydawniczy?
Niski poziom czytelnictwa
Sygnatariusze apelu wskazują na kilka poważnych problemów, jakie istnieją na polskim rynku książki. Jednym z nich jest skrajnie
niski poziom czytelnictwa w naszym kraju, który utrzymuje się od lat.- W najwyższym stopniu niepokoi nas skrajnie niski poziom czytelnictwa w naszym kraju - zajmujemy trzecie miejsce od końca w Unii Europejskiej. Tak samo martwi nas upadek ponad tysiąca księgarni w ostatnich kilkunastu latach, a te sprawy są ze sobą ściśle powiązane - piszą w liście otwartym księgarze i księgarki.
Kto szukał dobrej książki dla dzieci, odwiedzał "Szymelkę". Księgarnia kończy działalność
Księgarnie to nie tylko sklepy z książkami
Warto tu powiedzieć, że księgarnie to nie tylko sklepy z książkami i że
to właśnie małe księgarnie wspierają rozwój czytelnictwa poprzez swoje działania, takie jak choćby spotkania autorskie, akcje promocyjne czy przeglądy i festiwale.
- Jako księgarnie nie mamy równych szans konkurować o klienta, a jesteśmy przekonani, że nasza działalność ma większą rolę niż tylko handel książkami. Organizujemy spotkania autorskie, promujemy dobre książki i jesteśmy bardzo często kierunkowskazem dla wielu ludzi w doborze wartościowych lektur. Wspieramy na każdym kroku czytelnictwo. Homogenizacja rynku książki, a do tego sprowadza ją "wolny rynek", powoduje, że w dłuższej perspektywie wydawane i sprzedawane będą tylko książki-bestsellery, co będzie powodowało ubożenie naszej kultury i może spowodować spadek, już i tak na niskim poziomie, czytelnictwa. Potrzebna jest debata, i o taką apelujemy, o roli książki w naszym społeczeństwie i o roli w tym księgarń oraz jak upowszechniać czytelnictwo, które systematycznie w naszym kraju spada - przekonuje Szymon Świtajski z wydawnictwa i księgarni Smak Słowa w Sopocie i członek Stowarzyszenia Księgarzy Polskich.
Potrzebna ustawa o książce
Ustawa o książce to kolejny temat, który pojawił się w liście, i który wraca jak bumerang od kilku lat w dyskusjach środowiska z branży książki - wydawców, autorów i księgarzy.
- Takie kraje jak Niemcy, Francja, Włochy czy Hiszpania znalazły skuteczne rozwiązanie wielu problemów, uchwalając niemal jednogłośnie ustawę o książce, akceptowaną przez wszystkie siły polityczne w wymienionych państwach. Nie ulega wątpliwości, że ta kwestia powinna łączyć ludzi zdających sobie sprawę, że należy stanąć do wyścigu cywilizacyjnego z innymi krajami. W państwach, w których jest największa dostępność książek, także dzięki rozbudowanej sieci księgarni, oraz duże czytelnictwo, zawsze jest też wyższy poziom innowacyjności - zapewniają sygnatariusze apelu.Regulacja cen książek ma ogromny wpływ na funkcjonowanie księgarń.
- Nie chodzi nam o taką czy inną cenę, rabat, czy prawo wydawcy, ale o to, by nie było różnic między ceną książki oferowaną w księgarni a tą na stronie u wydawcy, czy innego podmiotu będącego z wydawcą w jakimś układzie. Dlaczego doszło do takiego kuriozum, że wydawnictwo konkuruje z księgarniami? Zamiast z nimi współpracować w szlachetnej misji krzewienia kultury? Przecież taka praktyka podważa sens i racje bytu istnienia księgarń - nie przetrwamy jako showroomy wydawnictw! Dlaczego dochodzi do czegoś takiego i dlaczego musimy walczyć już nie tylko o to, aby tego nie było, ale też o zrozumienie tego, co się dzieje? - pyta Ola Saar z Księgarni Artystycznej FIRMIN.
Książki: jakie i gdzie najchętniej kupujemy?
Ustawa uregulowałaby również zasady panujące na rynku wydawniczym oraz wpłynęła na jego różnorodność.
- Ustawa o książce jest niczym innym jak wprowadzeniem reguły fair play na dzikim rynku wydawniczym. Obecnie panuje zasada, że większy zjada mniejszego. Dzieje się to kosztem różnorodności i jakości książek, mniejszy jest dostęp do literatury pięknej czy książkowych debiutów. Poziom czytelnictwa w Polsce uzależniony jest od mądrze skrojonych programów ministerialnych, do których zaliczać miałaby się ustawa o ochronie książki. Wiemy jednak, że równie ważna jest edukacja społeczeństwa, która sprawi, że czytanie stanie się naturalnym odruchem, będzie modne, przestanie być postrzegane jako elitarna rozrywka oraz zachęci do czytania seniorów i mężczyzn, których wśród czytających jest wciąż najmniej - dodaje Fabian Cieślik.Problemem jednak jest nie tylko to, że ustawy nie ma, ale nie ma także nawet jej projektu.- Ustawa o książce, której aktualnie nie ma, i nie ma nawet projektu takiej ustawy, jest powszechną regulacją w większości krajów Europy Zachodniej. W takich krajach, jak Francja (pierwsza ustawa z 1981 roku), Niemcy, Austria, Włochy, Grecja i wielu innych obowiązuje ustawa, która w różny sposób reguluje cenę książki - wprowadza jednakową cenę książki. Generalnie chodzi o to, żeby klienci kupowali książki w księgarniach, w internecie, w sklepach sieciowych, w marketach i we wszystkich miejscach, gdzie można nabyć książkę, w tej samej cenie. Ochrona rynku książki jest wprowadzana w celu przeciwdziałania negatywnym, wolnorynkowym praktykom stosowanym przez wielkie globalne koncerny, wielkie międzynarodowe sieci handlowe, światowych graczy. Ustawy o książkach w każdym kraju mają inne zapisy i inne cele, ale jednym z nich jest chronienie lokalnego, krajowego rynku książki, ochronę narodowej kultury przed negatywnymi skutkami globalizacji. W naszym przypadku wnosimy o ochronę księgarń jako miejsc kultury - wyjaśnia Świtajski.
Odwiedzamy niezależne księgarnie trójmiejskich wydawnictw
Czy trójmiejskie księgarnie są zagrożone?
Księgarze, z którymi rozmawiam, potwierdzają, że los ich księgarń jest zagrożony.
- Większość, jak nie wszystkie księgarnie, są zagrożone upadkiem, bankructwem. Podstawowym powodem jest utrata głównego ich źródła utrzymania, które pochodzi ze sprzedaży książek. Ta zła sytuacja wynika przede wszystkim z sytuacji, że nasi klienci, osoby czytające książki mogą je kupować w internecie w bardzo obniżonej, mocno rabatowanej cenie. Bardzo często, prawie każdą książkę można kupić taniej w internecie, zwłaszcza w dniu premiery. Klient może kupić książkę taniej, niż my księgarze kupujemy w hurtowniach lub bezpośrednio od wydawców. To jest główny powód naszego apelu i bardzo złej sytuacji ekonomicznej prowadzonych przez nas księgarń - potwierdza Szymon Świtajski.
Księgarnie to dobro kultury
Warto na koniec podkreślić to, o czym mówią sami księgarze:
księgarnia to nie jest zwykły sklep z produktami. Księgarnie pełnią rolę kulturotwórczą i są miejscem kultury oraz dobrem kultury.
- Prowadzenie księgarni nie było i nie jest biznesem - słowo "biznes" tu w ogóle nie pasuje. Służymy całą swoją wiedzą i sercem dystrybucji książki, wartościom, które one niosą. Prosimy tylko o minimum, które nam to umożliwia - kapitalizm chce nam i to odebrać. My księgarze - jeśli mamy istnieć (bo nie wykluczam tego, że nie jesteśmy już temu światu potrzebni) prosimy o prostą rzecz: uczciwość w procesie dystrybucji książki. Wykonujemy swoją pracę najlepiej jak umiemy - nie uważamy, że książka jest towarem, nie każcie nam robić z księgarń cyrku po to, aby zwrócić na siebie uwagę - my zwracamy uwagę na książki i na tym polega nasza praca. Nasz postulat o ujednoliconą cenę książki nie ma w sobie nic z roszczeń - jest tylko informacją o tym, że nie przetrwamy konkurencji, do której nie zostaliśmy powołani - zapewnia Ola Saar.- Brak w tym wszystkim jest refleksji nad rolą książki, wartościami, które przynoszą, radości z czytania i popularyzacji lektury książki jako formy atrakcyjnej rozrywki. Te wszystkie zjawiska powodują, że my, grupa aktywnych księgarzy z Trójmiasta i z całej Polski apelujemy do władz państwowych o stworzenie systemu wsparcia polskiego rynku książki, jego ucywilizowania oraz promocji czytelnictwa. Być może jest to krzyk rozpaczy, ostatni krzyk. Ratujmy polskie księgarnie! - apeluje szef Smaku Słowa.Apel księgarzy może podpisać każdy i dostępny jest
tutaj.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy
