• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Dlaczego doszło do powodzi w Gdańsku?

Marcin "Borsuk" Wilga, Sławomir Zieliński
25 lipca 2016 (artykuł sprzed 8 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat Co z nowymi kładkami nad rzeką Kaczą?

Zabetonowanie miasta wynikające z nieodpowiedzialnej polityki przestrzennej, ciągłe zmniejszanie zdolności magazynowania wody przez Lasy Oliwskie oraz przez tereny nieleśne na wysoczyznach przyległych do miasta od zachodu - to zdaniem Marcina "Borsuka" Wilgi i Sławomira Zielińskiego przyczyny podtapiania Gdańska. Oto analiza przygotowana przez trójmiejskich przyrodników.



Zarówno w przypadku powodzi sprzed 15 lat, jak i tegorocznej, wskazano winnego. Była nim... pogoda, a dokładnie opady nawalne. Aby zapobiec zatopieniu miasta podczas przewidywanych kolejnych silnych opadów deszczu, wybudowano szereg zbiorników retencyjnych za sumę ok. 400 milionów złotych, łudząc się, że dzięki nim miasto ocaleje.

W ramach zabezpieczeń przeciwpowodziowych m.in. totalnie przebudowano fragment biegu "koryta" Strzyży w rejonie skrzyżowania ulicy Słowackiego z ulicą Grunwaldzką w Gdańsku Wrzeszczu, zwiększając m.in. przekroje rur, w które wpuszczono potok.

Jednak i tak woda podtopiła miasto i doszło do tragedii - zginęli ludzie.

Betonowe miasto czy mozaika zieleni i betonu?

Warto wiedzieć, że retencja to zdolność zatrzymywania wody i hamowania jej odpływu z określonego obszaru. Ujmując rzecz w pewnym uproszczeniu - jej odwrotnością jest z kolei erozja wodna. Nie jest tajemnicą, że największą zdolność magazynowania wody posiadają ekosystemy mokradłowe, zwłaszcza zaś torfowiska, a ponadto ekosystemy leśne. Jednak w podniesieniu retencyjności danego obszaru uczestniczą także inne niepozorne ekosystemy lądowe i wodne, również te wplecione w mozaikę zabudowy miejskiej.

Miasto rządzi się swoimi prawami, ludzkimi konkretnie. Wiadomo, że z miasta nie da się uczynić ostoi dzikiej przyrody. Jednak w politykę realizacji "miejskich praw człowieka" musi być wplecione spełnianie podstawowych ludzkich potrzeb, m.in. dostępu do wszechobecnej w przestrzeni miejskiej przyrody.

Ta przyroda, reprezentowana na poziomie wizualnym w mieście przez kępy zadrzewień, zakrzewień, parków miejskich, zieleńców, trawników, stawów, jeziorek, otwartych cieków, oprócz oczywistych zalet estetycznych i rekreacyjnych spełnia także istotne funkcje środowiskowe, m.in. gromadzenia wody, to jest funkcję retencyjną.

Zdaniem wielu gdańskich przyrodników proporcje między - umownie to ujmując - "betonem a zielenią" już dawno zostały w Gdańsku zachwiane i przechylone na korzyść tego pierwszego.

Co gorsza tendencja ta trwa, a jej najlepszym chyba przykładem jest centrum Wrzeszcza, gdzie w ciągu kilku lat odesłano w niepamięć bądź pod ziemię m.in.: zbiornik retencyjny w rejonie ul. Słowackiego (obecnie stoją tam wieżowce), Królewski Potok, Strzyżę, staw przy ul. Kilińskiego zobacz na mapie Gdańska. Nie czyniąc szczegółowych badań, choć przydałyby się zapewne, orzec można, że zdolności retencyjne miasta wraz z narastającą presją techniczną na przyrodę sukcesywnie maleją.

Krótkowzroczna polityka przestrzenna i powodzie

Wątek zmniejszenia retencyjności terenów przylegających do gdańskiej aglomeracji od zachodu, spowodowanego m.in. nieodpowiedzialną planistyką w postaci intensywnej zabudowy strefy krawędziowej wysoczyzny, a także spadku retencyjności obszarów zabudowy na terasie nadmorskiej jest prawie że nie obecny w dyskusjach nad przyczynami powodzi, tak tej sprzed 15 lat, jak i tegorocznej.

Krótkowzroczna polityka przestrzenna, polegająca na tworzeniu w strefie krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej osiedli, na przykład Moreny, Niedźwiednika, wraz z ich infrastrukturą (parkingi, ulice), wylesianiu tej strefy pod kolejne nitki szlaków komunikacyjnych (np. Kolej Metropolitalną) oraz na intensywnej zabudowie otuliny Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego od strony obwodnicy miasta (hipermarkety, giełdy, osiedla), przyniosła pierwszy "rezultat" - katastrofalne powodzie.
 
Już po wybudowaniu trójmiejskiej obwod­nicy w połowie lat 70. ubiegłego wieku w okolicy Matarni, zaczęły się problemy z Potokiem Oliwskim. Woda opadowa z jej powierzchni kierowana jest nie do kanału burzowego, lecz wypuszczana - bez oczyszczenia - do lasu tudzież do koryta tego cieku.
 
Skutkiem jest erozja bocznawgłębna (denna) potoku, wymywanie detrytusu oraz całkowite wyginięcie lub znaczące zmniejszenie liczebności wielu wodnych organizmów. Innym, analogicznym przykładem braku planistycznego rozsądku było skierowanie wylotu kolektora burzowego odprowadzającego nieczyszczone wody opadowe z terenu nowego osiedla w Nowcu do koryta potoku Strzyża.

  • Marcin Wilga: Do Stawu Młyńskiego w Starej Oliwie (rejon ul. Spacerowej) tak jak do Strzyży wpuszczane są nieczyszczone wody opadowe.
  • Marcin Wilga: Na fotografii widać rurę odprowadzającą wody opadowe z osiedla Nowiec. Następnie ten wylot obudowano.

Naturalny las niecenionym sposobem na pochłanianie wody

Jedną z przyczyn powodzi we Włoszech w listopadzie 2002 roku były niekorzystne właściwości retencyjne środowiska. Zostało to dosadnie i jednoznacznie określone w raporcie: "Za mało lasów, za dużo betonu". Wypisz, wymaluj sytuacja w Gdańsku.

Z dostępnych danych wynika, że gdy umownie dla jednostki powierzchni względnie naturalnego lasu mamy wskaźnik erozji 1, to już dla leśnej poręby wynosi on 500, a dla miasta 6000. Czyli w mieście 6000 m kw., a w wyciętym lesie 500 m kw. powierzchni pochłaniają tyle samo wody, co 1 m kw. w lesie naturalnym!

Jednak, aby pobliskie Lasy Oliwskie dobrze retencjonowały wodę, musi być spełnionych co najmniej kilka warunków.

Po pierwsze i przede wszystkim powinien być to obszar w niewielkim stopniu użytkowany gospodarczo, a nie intensywnie jak jest obecnie.

Drugim warunkiem jest obecność w takim lesie licznych płatów starodrzewów, wykazujących bardzo duży potencjał retencyjny. W Lasach Oliwskich zdziesiątkowanych polityką i praktyką leśną starodrzewy stanowią zaledwie 0,5 proc. drzewostanów (dane za 2004 r.).

Po trzecie - istotne jest to, aby nie był to las intensywnie przedeptywany: o ubitej ściółce, zniszczonej roślinności runa, wy­deptanych przez ludzi wszechobecnych ścieżkach, a także o uruchomionych procesach erozyjnych, m.in. w wyniku zrywki i transportu drewna. Niestety, te negatywne zjawiska występują tu w strefie bogatej w system polodowcowych dolin o stromych zboczach.

Po czwarte - i może najważniejsze - musi być to las obfitujący w martwe drewno. Chodzi o różne jego rodzaje, a więc gałęzie, konary, drzewa złamane i leżące, pniaki itp. Materiał taki, leżąc na ziemi, zwłaszcza na zboczach i liniach spływu wody, opóźnia ten spływ i łagodzi, "rozciągając" go w czasie. W ten sposób ogranicza erozję, a wzmaga retencję.

Dobrze wreszcie, jeśli leśne środowisko nie jest zatruwane toksynami przenoszonymi przez powietrze (samochodowe spaliny, wyziewy kominowe), których obecność diametralnie zmniejsza populacje nadrzewnych porostów-epifitów i tym samym poważnie obniża zdolności retencyjne lasu.

Czy wyciągnięto wnioski z powodzi sprzed 15 lat?

Stworzenie formalnych podstaw do realizacji wyżej wymienionych działań w kierunku podniesienia retencyjności podtrójmiejskich lasów nie wydaje się być szczególnie skomplikowane. W naukach leśnych i zasadach gospodarowania, hodowli czy ochrony lasu istnieje pojęcie tzw. pozaprodukcyjnych tudzież społecznych funkcji lasu, czyli nie związanych z produkcją drewna, m.in. wyróżnia się kategorię lasów wodochronnych.

Lasów tego typu, typowanych głównie na brzegach cieków bądź jezior, nie eksploatuje się intensywnie lub nawet pozostawia je do naturalnego rozpadu i samoodnowienia (np. niektóre fragmenty buczyn i grądów w rejonie Jeziora Goszyńskiego - zbiornika wody pitnej dla Gdańska). Problem z utworzeniem obszaru o takim statusie może być jednak dość kłopotliwy, bo wynika on z przyzwyczajeń zarządców leśnych - rzadko przy wydzielaniu tej kategorii dominuje wątek retencyjności jako takiej.

W przypadku trójmiejskich lasów potrzebne byłoby zatem nowatorskie spojrzenie i podejście obszarowe, nie zaś tylko liniowe czy pasowe (jak w przypadku otoczenia wspomnianych rzek czy jezior). A jednym ze skutków takiego podejścia obszarowego jest znaczące ograniczenie działań gospodarczych.

Powodzie zaczynają się od paru kropel wody - jeżeli nie zostaną one wchłonięte przez środowisko, to łącząc się z analogicznymi "rozpędzonymi" kroplami utworzą w końcu potężną rzekę, która wtargnie na obszar zamieszkały, niszcząc ludzki dobytek, a nawet pozbawiając życia jego mieszkańców.

Czy tak musi być? Nie sposób odpowiedzieć jednoznacznie. Znacząca część procesów i zjawisk w przyrodzie jest przewidywalna, inne mają charakter przypadkowy. Jednym z takich zjawisk jest powódź.

Przeciwdziałanie jej jest obowiązkiem włodarzy miasta i podległych im służb. Musi być ono jednak roztropne, uwzględniające różne wątki wiedzy środowiskowej i całościowe. Chodzi tu o podejście nie tylko techniczne polegające zarówno na ochronie naszego materialnego dobra oraz zdrowia i życia, jak i na szacunku do żywiołu, jakim jest woda.

Ten obowiązek wynika ponadto z tego, że leży w ramach czynności opłacanych, kolokwialnie to ujmując - z kieszeni mieszkańców. Mieszkańców oczekujących m.in. bezpieczeństwa bytowego. Czy wyciągnięto wnioski z powodzi w Gdańsku sprzed 15 lat? Naszym zdaniem nie. I to wymaga rozliczenia.

Urzędnicy widzą sprawy inaczej

Polemika Edyty Damszel-Turek, dyrektor Biura Rozwoju Gdańska:
We wszystkich miejskich dokumentach planistycznych kwestie zabezpieczeń przeciwpowodziowych są traktowane ze szczególną uwagą. (...) Głównym kierunkiem działań zmierzających do prawidłowego odprowadzenia wód opadowych i regulacji stosunków wodnych jest: powiązanie rozwoju przestrzennego miasta z modernizacją odbiorników wód opadowych. (...)
Uchwalane w Gdańsku plany miejscowe realizują ten kierunek. Rezerwuje się w nich tereny pod budowę zbiorników retencyjnych.

(...) Wizja betonowego miasta nakreślona przez autorów artykułu wydaje się być wyolbrzymiona (...) Gdańsk dzieli się na górny taras i dolny taras przedzielony silnie rozczłonkowaną strefą krawędziową Wysoczyzny, gdzie różnice wysokości względnych dochodzą do 100m. Tymczasem autorzy zarzucają miastu krótkowzroczną politykę, polegającą na tworzeniu osiedli w strefie krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej, która tak naprawdę jest prawie niezabudowana. Zabudowa realizuje się na górnym i dolnym tarasie Gdańska. Na górnym tarasie przewiduje się zabudowę o niższej intensywności i większym udziale powierzchni biologicznie czynnej niż na dolnym tarasie.
Poniżej cała treść polemiki.


Marcin "Borsuk" Wilga to znany trójmiejski przyrodnik i pasjonat mykologii. Jako autor oraz współautor opracował kilka książek o przyrodzie okolic Gdańska.

Wśród nich są między innymi: "Trójmiejski Park Krajobrazowy w czterech porach roku", "Ścieżki przyrodniczo-dydaktyczne w Trójmiejskim Parku Kraj­obrazowym" - tom 1 i 2 oraz "Szlak Królewski w Lasach Oliwskich" i  "Wędrówki przyrodnicze po okolicach Gdańska".

Od wielu lat publikuje w czasopismach naukowych artykuły poświęcone głównie grzybom makroskopijnym Pomorza Gdańskiego. Prowadzi też prelekcje o tematyce przyrodniczej oraz wycieczki między innymi dla słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Współpracuje z Ligą Ochrony Przyrody, Europejską Fundacją Ochrony Zabytków oraz Centrum Informacji i Edukacji Ekologicznej w Gdańsku.
Sławomir Zieliński - dr inż. nauk leśnych, entomolog, ochroniarz przyrody. Pracownik Gimnazjum nr 20 w Gdańsku, niegdyś pracownik byłego Zarządu Parków Krajobrazowych w Gdańsku, a także były wieloletni redaktor "Naszego Pomorza".

Na swoim koncie ma blisko 400 publikacji oraz 55 prac studialnych, ekspertyz itp., głównie z zakresu inwentaryzacji i waloryzacji bezkręgowców w północnej Polsce. Specjalizuje się w ekologii owadów związanych z procesami rozkładu drewna.

Jest autorem książki "Kózkowate", a także współautorem trzech kolejnych pt.: "Zarys ekologii. Z elementami ochrony środowiska i ochrony przyrody.", "Wędrówki przyrodnicze po okolicach Gdańska" i "Mała książeczka o owadach". Pierwszą napisał razem z Waldemarem Lewińskim, drugą z Marcinem S. Wilgą, trzecią ze Zbigniewem Jujką, którą znany gdański rysownik zilustrował.

Jako przyrodnik uczestniczył w pracach badawczych w polskich parkach narodowych (w PN Bory Tucholskie, Drawieńskim PN, Białowieskim PN i Bieszczadzkim PN), współtworzył także plany ochrony kilkudziesięciu rezerwatów przyrody i kilku parków krajobrazowych. W ramach Nadmorskich Warsztatów Przyrodniczych w Kątach Rybackich uczy dzieci i młodzież entomologii oraz ochrony przyrody. Jest członkiem Klubu Przyrodników.
Marcin "Borsuk" Wilga, Sławomir Zieliński

Co Cię gryzie - artykuł czytelnika to rubryka redagowana przez czytelników, zawierająca ich spostrzeżenia na temat otaczającej nas trójmiejskiej rzeczywistości. Wbrew nazwie nie wszystkie refleksje mają charakter narzekania. Jeśli coś cię gryzie opisz to i zobacz co inni myślą o sprawie. A my z radością nagrodzimy najciekawsze teksty biletami do kina lub na inne imprezy odbywające się w Trójmieście.

Opinie (381) 4 zablokowane

  • Bezkarność przyczyną. (3)

    Obrazuje to dobitnie nasypanie piachu pod tory PKM , miał to być nasyp kolejowy, kosztował mln zł, czy to jest nasyp kolejowy pod tory, ktoś przyjął tą robotę, ktoś wziął pieniądze za to.
    Jak oceniają eksperci robót drogowych należałoby prawie połowę długośći nasypów rozebrać i od nowa ułożyć!
    Czy ktoś za to odpowiada , nie, odpowiedzialność będzie się ustalać dopiero jak po "połataniu" nasypu skład pociągu usunie się z nasypu i zginą ludzie.

    • 40 1

    • Pytanie do Prokuratury. (1)

      Czy ktoś z Prokuratury w Gdańsku tą sprawą zainteresował się, czy czeka na ofiary w ludziach?

      • 7 0

      • Zgodnie z "procedurą" czekają na telefon z góry

        • 0 1

    • I posadzą dróżnika

      bo nie ma SUVa i mieszka u teściowej w komunalnym mieszkanku

      • 0 0

  • Mieszkańcy ulicy bohaterów getta warszawskiego w gdansku wrzeszczu boją się puszczenia przez ich ulich tramwajów bowiem kamienice stoją na pałac, teren jest podmokły tzw kurzawka, namuły, torfowiska. W odpowiedzi na swoje niepokoje usłyszeli od władz miasta ze w dobie gdy się na ksiezyc lata wszystko da się zrobić - miało to oznaczać ze wiedzą jak budowac, że na wodzie tez potrafią postawić tory. Ogromna arogancja i nonszalancka, sprawia nie wrażenia ze jest się alfa i omega. Mam nadzieje ze po tym jak zwykły deszcz zrujnowane im PKM za milion nabrali trochę więcej pokory . Oby. ...bo w razie katastrofy winny będzie deszcz,wtedy juz nie wychalaja się ci którzy krzyczeli ze wszystko można.

    • 24 3

  • Powodz (2)

    Według mojej wiedzy ostatnią powódź można było uniknąć gdyby Melioracje Gdańskie w czas zareagowały i wciągnęły wnioski z powodzi 2001r.
    1. Opiniując cześć hydrotechniczną przebudowy ul. Słowackiego dopuszczono do realizacji projekt ,który nie przewidywał przebudowy ( zwiększenie średnic rur ) pod ul Grunwaldzka (to ,ze tam dławiony jest przepływ wiadomo było już w 2001r ! ( tam zginął człowiek,w tej powodzi tam zginęło 2-ch ludzi )
    2.Na nowych jak i starych zbiornikach retencyjnych brak jest przelewów awaryjnych !
    3.Stare uradzenia regulujące piętrzenie jak i odpływ wody z zbiorników winne zostać zmodernizowane ( zwiększony odpływ z mechaniczna regulacja np. brak takiej regulacji w zbiorniku u zbiegu ulic Pomorska - Grunwaldzka )
    4.Brak stałego ludzkiego dozoru nad zachowaniem sie zbiorników w czasie intensywnych opadów doprowadził zbiornik Sulisława do katastrofy budowlanej..Ten zbiornik można było uratować.
    Zaniechując wykonanie tak podstawowych prac ( podobno brak pieniędzy ) spowodował milionowe straty na usuniecie których pieniądze muszą się znaleźć !Taka jest logika Władzy.

    • 28 1

    • piszesz, słusznie, o problemach organizacyjnych i technicznych

      artykuł wskazuje przyczyny proponując refleksję o charakterze strategicznym: jaki sposób zabudowy kolejnych obszarów górnego tarasu warto realizować?

      Czy sama duża retencja (budowa kolejnych dużych zbiorników) i jej nadzorowanie wystarczą?

      Obawiam się, że niekoniecznie.

      • 2 3

    • Można teraz zobaczyć jak płytki jest zbiornik na Subisława

      za to zalega na dnie bardzo gruba warstwa ziemi i mułu, grubsza niż pozostała część na przyjęcie wody. Nie był pogłębiany stąd retencyjność zmalała o połowę.

      • 5 0

  • Skandal stulecia (2)

    W wielu miejscach Polski do dziś stoją stare słowiańskie wały ziemne. Przez tysiąc lat jakoś się nie rozpuściły. Tymczasem nasypy PKM zostały wykonane z ziemi i piasku zagęszczanego tylko przy budowlach inżynierskich. Nie wykonano odwodnienia torowiska. Odwodnienie posiadała stara linia kolejowa i przez 100 lat stary nasyp nigdy nie uległ rozmyciu. Teraz całe to g*wno po prostu trzeba rozebrać i zbudować od nowa, inaczej dojdzie do katastrofy. Jednym słowem mamy w Gdańsku aferę stulecia. Kto projektował, kto zatwierdzał, kto odbierał tego potworka i kto zapłaci za odbudowę - oto pytania na dziś.

    • 40 2

    • pamiętam, jak fragment nasypu w okolicach ulicy Wołkowyskiej uległ rozmyciu

      w czasie poprzedniej powodzi w Gdańsku.

      Radykalizm sformułowań nie sprzyja rzetelnej refleksji, obok lub zamiast wyżywania się w krytykowaniu warto skupić uwagę na proponowaniu rozwiązań - sama zmiana techniki budowy nasypów niewiele pomoże.

      • 5 2

    • Skandal stulecia

      Heh... przykre, ale cos w tym jest.

      Pozdrawiam

      • 4 1

  • (1)

    Chyba jedynym problemem jest to ze strzyza ma bieg przez duże dzielnice, od obwodnicy po Wrzeszcz, niestety jest to potok który nie udźwignie wód opadowych z tych rejonów, jak na mój gust trzeba wody przekierować w inne miejsce koryta- tylko czy i tam nie dojdzie wówczas do podtopień gospodarstw?

    • 8 3

    • stąd propozycja wzmożenia działań na rzecz małej retencji przy wszystkich projektach budowlanych

      • 1 0

  • Dlaczego doszło do powodzi w Gdańsku? (1)

    plotki głoszą że wpływ na taki stan rzeczy miał dość mocno padający deszcz....ale nie są to potwierdzone informacje.

    • 10 12

    • To nie jest Sahara, że deszcz jest zjawiskiem unikalnym.

      • 2 0

  • dokładnie jest tak ja w artykule , mam identyczne zdanie

    • 10 1

  • lelek

    Bo gdańsk to takie dziwne miasto,nic nie działa,lekka mgła,samoloty nie lataja, troche deszczu i PKM nie jezdzi pol roku...

    • 8 4

  • specjaliści (2)

    Czemu nie zapytano o zdanie plastyka? Albo historyka?
    Dobór ekspertów conajmniej dziwny. Rozumiem, że redaktorzy portalu nie mogli znaleźć żadnego inżynieria budownictwa?

    • 0 20

    • Unii idioto!

      • 2 0

    • racja

      Słusznie. Wywód bardzo jednostronny i z błędami. Autorzy za wszystko winią włodarzy miasta i złą politykę planistyczną. Nie zauważyli, ze gospodarka leśna w Lasach Oliwskich (TPK) ani budowa PKM w ogóle nie są kompetencją miasta i Gdańsk nie ma z tym nic wspólnego. A krytykę planowania może wypadałoby zacząć od zapoznania się z zapisami, dotyczącymi szeroko pojętej ochrony przeciwpowodziowej w dokumentach planistycznych?

      • 0 2

  • Osiedle Nowiec - czy te 'piekne' domki na skarpie, ktore widzi sie z dolu

    jadac Potokowa - to sie poobsuwaly??? Czy tam sa jakies szkody powodziowe? Od momentu wybudowania mialam wielki znak zapytania w glowie patrzac na to z boku = z dolu.

    Czy ktos moze mi cos odpisac na ten temat, bo mieszka w tamtej okolicy?...

    • 4 3

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane