• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Drugie życie bunkrów schowanych w nadmorskim lesie. Bateria Leśna na Stogach

Marcin Dobrzyński
3 sierpnia 2024, godz. 09:00 
Opinie (38)
Jeden z bunkrów Baterii Leśnej, ukryty w lesie na Stogach. Jeden z bunkrów Baterii Leśnej, ukryty w lesie na Stogach.

Las nadmorski na Stogach niejednym starym bunkrem stoi. Wśród fortyfikacji z różnych okresów XX wieku znajdziemy także całkiem dobrze zachowane relikty obiektów pruskiej Baterii LeśnejMapka ("Forstbatterie").



Znała(e)ś historię bunkrów z lasu na Stogach?

Została ona zbudowana w latach 1909-1911, podobnie jak inne obiekty tego typu w rejonie w celu obrony portu gdańskiego w razie ewentualnej agresji wrogich państw. Uzbrojeniem były cztery haubice 280 mm o zasięgu prawie 12 km.

Bateria składała się z dwóch punktów kierowania ogniem, głównego stanowiska dowodzenia, stanowiska "koordynacji ognia", schronu dla reflektora, stanowisk ogniowych oraz magazynów dla amunicji. Jest to chyba jedyna jednostka artylerii w rejonie, z której zachowało się tak wiele bunkrów.

Co ciekawe, w przypadku tej baterii zachował się także ślad po koszarach. W pobliżu obecnej "Chłodni PAGO"Mapka prawdopodobnie znajdowały się obiekty mieszkalne załogi, których zdjęcia ukazały się w sieci jakiś czas temu na portalu muzeumpomorza.pl.

Według opisu na stronie Muzeum Pomorza żołnierze ci pochodzili z pruskiego 17. pułku artylerii ciężkiej. Na stale stacjonowali w koszarach w Nowym Porcie (przy dzisiejszej ul. Oliwskiej). Zajmowali się obsługą baterii. W 1916 r., w związku z brakiem zagrożenia ze strony Rosji na tym obszarze żołnierze zostali skierowani do walki na frontach I wojny światowej.

Koszary Baterii Leśnej, zdjęcie wykonane w drugiej dekadzie XX wieku. Ze zbiorów Muzeum Pomorza Koszary Baterii Leśnej, zdjęcie wykonane w drugiej dekadzie XX wieku. Ze zbiorów Muzeum Pomorza
Podobnie jak pozostałe baterie artylerii z czasów I wojny światowej w pasie nadmorskim Gdańska obiekty nie były użyte bojowo. Następnie po zakończeniu wojny, w związku z demilitaryzacją, zostało z nich zdemontowane wyposażenie typu drzwi, kopuły itp. Same bunkry zostały porzucone.

Jedynie dwa schrony amunicyjne baterii zostały wykorzystane do tego samego celu przez zbudowaną na tym terenie po kolejnej wojnie 25. Baterię Artylerii Stałej.

Bateria posiadała boczne punkty kierowania ogniem, po dwóch swoich stronach tj. wschodniej i zachodniej (nazywane były także "prawym" i "lewym"). Służyły one do namierzania celów morskich oraz podawania ich koordynatów do głównego punktu dowodzenia.

Wschodni (prawy) punkt kierowania ogniem tej baterii zachował się w całkiem niezłym stanie, można go znaleźć tutajMapka.

Prawy punkt kierowania ogniem. Widoczna tablica szlaku "Fortyfikacji Nadmorskich". Zdjęcie autora Prawy punkt kierowania ogniem. Widoczna tablica szlaku "Fortyfikacji Nadmorskich". Zdjęcie autora
Składa się na niego solidny schron betonowy, zagłębiony w ziemi, oraz miejsce na dodatkowe urządzenie pomiarowe umieszczone w górnej części pagórka. W schronie widoczne są nisze dla telefonistów, przekazujących koordynaty celu, betonowy cokół pośrodku dla urządzenia pomiarowego oraz pusta przestrzeń, gdzie dawniej była umieszczona kopuła dalmierza obserwacyjnego.

Co ciekawe, w schronie na cokole można co jakiś czas znaleźć porzucone części damskiej bielizny, co może świadczyć, iż obiekt cieszy się popularnością nie tylko wśród miłośników historii.

  • Data budowy (1911 r.) punktu kierowania ogniem widnieje przed wejściem. Zdjęcie autora
  • Zachowany element mocowania pancernych drzwi wejściowych. Zdjęcie autora
Natomiast zachodni (lewy) punkt kierowania ogniem tej baterii położony jest przy promenadzie w Jelitkowie, w pobliżu wejścia na plażę nr 59Mapka.

Jest to obiekt niemal identyczny ze wschodnim. Przez jakiś czas zamieszkiwali go bezdomni, ale później budowlę zabezpieczono, usunięto z niej śmieci, w tym kilogramy butelek. Lokalni miłośnicy fortyfikacji jeszcze ok. 2017 r. odkopali częściowo jego wnętrze.

Bunkier w Jelitkowie. Zdjęcie autora Bunkier w Jelitkowie. Zdjęcie autora
Główny punkt dowodzenia tej baterii mieści się w lesie na Stogach, dokładnie naprzeciwkoMapka głównego budynku terminalu Baltic Hub.

Jest to obiekt bardzo podobny w konstrukcji do dwóch poprzednich. Przez wiele lat był ogólnodostępny, w tym zamieszkiwany przez bezdomnego, skazanego kilka lat temu za zabójstwo. Historia ta została opisana w artykule z 2014 r. Po wyrzuceniu śmieci obiekt został zaadaptowany dla kolonii nietoperzy i obecnie nie jest dostępny.

Schron podczas oczyszczania przez społeczników. Zdjęcie autora Schron podczas oczyszczania przez społeczników. Zdjęcie autora
W schronie obecnie znajduje się kolonia nietoperzy. Zdjęcie autora W schronie obecnie znajduje się kolonia nietoperzy. Zdjęcie autora
Służbę w obiektach, jak opisane wyżej, doskonale ilustruje poniższy rysunek wykonany przez Arkadiusza Woźniakowskiego. Zamieszczam za zgodą autora.

Ilustracja służby w punktach kierowania ogniem, wykonana przez Arkadiusza Woźniakowskiego. Ilustracja służby w punktach kierowania ogniem, wykonana przez Arkadiusza Woźniakowskiego.
Co ciekawe, w pobliżu głównego punktu kierowania ogniem znajdziemy nietypowy znak: słupek betonowy, oznaczający prawdopodobnie granicę działki dla wojska.

Słupek betonowy. Zdjęcie autora Słupek betonowy. Zdjęcie autora
Kolejnym bardzo ciekawym obiektem tej jednostki jest "stanowisko koordynacji". Nazwałem tak samowolnie podziemny krąg kierunkowyMapka, który służył do zbierania informacji z punktów kierowania ogniem i przekazywania ich m.in. do następnych szczebli dowodzenia (stanowisko główne dowódcy artylerii na Westerplatte - późniejsza placówka "Fort").

Krąg kierunkowy Baterii Leśnej jest jednym z dwóch zachowanych. Drugi podobny, przynależny do Baterii Wiejskiej, znajduje się w Brzeźnie.

Obiekt w ostatnich latach bardzo długo był zakopany, istniało do niego tylko maleńkie wejście. Po odnalezieniu okazało się, że w środku ktoś przygotował sobie całkiem niezłe legowisko, wykorzystując styropian oraz inne materiały z pobliskiej budowy obecnego terminalu.

Krąg został uporządkowany i jest obecnie udostępniony do zwiedzania. Portal trojmiasto.pl opisał w 2015 r. odkopanie obiektu - 100-letni bunkier na Stogach czeka na zwiedzających.

  • Porządkowanie kręgu kierunkowego. Kilkanaście płyt styropianu wydobytych ze środka. Zdjęcie autora
  • Autor podczas porządkowania wnętrza kręgu. Odór śmieci był nie do zniesienia
  • Krąg kierunkowy, widoczne nisze dla obsługi. Zdjęcie autora
  • Korytarz we wnętrzu obiektu. Zdjęcie autora
  • Oznaczenie roku budowy kręgu - 1911. Zdjęcie autora
Około 2016 r. przed kręgiem odkopaliśmy betonowy postument, na którym stało prawdopodobnie artyleryjskie urządzenie pomiarowe, być może podobne do tego na poniższym zdjęciu.

Urządzenie do pomiaru odległości z epoki. Domena publiczna Urządzenie do pomiaru odległości z epoki. Domena publiczna
Dookoła obiektu znajdowane były łuski karabinowe, guziki - pozostałości po kolejnej wojnie. Być może żołnierze niemieccy na początku 1945 r. zajmowali krąg i dogrzewali się ogniskami, o czym mogą świadczyć bryłki węgla zakopane głęboko w ziemi koło okiennic.

Stanowiska ogniowe Baterii Leśnej zostały zlikwidowane jeszcze w latach 70. XX wieku, w związku z budową pobliskiego Portu Północnego. Znajdowały się zapewne w pobliżu magazynów amunicyjnych, gdzieś w tym rejonieMapka.

Burzenie stanowisk ogniowych Baterii Leśnej. Zdjęcie z "Kroniki Budowy Portu Północnego" wydanej w PRL. Domena publiczna. Burzenie stanowisk ogniowych Baterii Leśnej. Zdjęcie z "Kroniki Budowy Portu Północnego" wydanej w PRL. Domena publiczna.
Bateria posiadała pięć magazynów amunicyjnych. Po wojnie dwa z nich zostały wykorzystane przez 25. Baterię Artylerii Stałej, także jako magazyny amunicji (dobudowano nową, przednią część). Pozostałe trzy zostały zniszczone w trakcie prac nad budową nowego portu. Obecnie dwa zachowane obiekty znajdują się na dozorowanych przez ochronę terenach portowych, na których przebywanie wymaga przepustki.

Dawny magazyn Baterii Leśnej, a potem 25 BAS. Źródło: wikimapia.org Dawny magazyn Baterii Leśnej, a potem 25 BAS. Źródło: wikimapia.org
Na uwagę zasługuje jeszcze jeden obiekt, położony w pobliżu kręgu kierunkowego. To schron dla reflektora, oświetlającego pobliski obszar morza.

Schron reflektora, przed odnowieniem elewacji. Zdjęcie autora Schron reflektora, przed odnowieniem elewacji. Zdjęcie autora
Część obiektów Baterii Leśnej została przez społeczników oczyszczona ze śmieci oraz znajduje się pod ich opieką. Poza obiektami znajdującymi się na terenach portowych oraz tym, w której jest kolonia nietoperzy, można je zwiedzać. Zgodnie z tytułem tej opowieści otrzymały od nas drugie życie.

Na koniec opowieści umiejscowienie wymienionych w tekście obiektów w terenie według tablicy "Szlaku Fortyfikacji Nadmorskich".

Fortyfikacje m.in. Baterii Leśnej (poz. 3, 3a-d) opisane na dwóch ustawionych w rejonie tablicach informacyjnych. Zdjęcie autora Fortyfikacje m.in. Baterii Leśnej (poz. 3, 3a-d) opisane na dwóch ustawionych w rejonie tablicach informacyjnych. Zdjęcie autora
Marcin Dobrzyński

Opinie (38) 2 zablokowane

  • Kiedy w ramach zielonego wału Tuska i Ursuli sprzątną po sobie Bałtyk? (2)

    • 3 1

    • Pewnie wystarczy przepraszam i po sprawie.

      • 1 0

    • Tak

      • 0 0

  • Masze

    Tam siem spotykaly zwolennicy czarnych mszy : D

    • 0 0

  • Niszczejace bunkry pasie nadmorskim Jelitkowo brzezno - skandal. gdzie jest konswerwator, gdzie jest Serdeczna?

    • 1 1

  • Nie wiem, czemu autor tak uparł się na to, że tam na pewno były haubice, a nie działa kal. 280 mm

    Nawet typ tych haubic nie jest podany. Przypomnę, że przed I wojną św., w jej trakcie i po niej haubice to była broń krótkolufowa! O niezbyt dużym zasięgu, a mniejszym niż miały działa podobnego kalibru, jako że lufy miały znacząco dłuższe. Owszem, haubica 150 mm z tamtego okresu miała zasięg 11 km, to haubice 280 mm mogły mieć zasięg 12 km, choć czemu nie 14? Poza tym artyleria kal. 305 mm rosyjskich pancerników typu Gangut miała zasięg... 31 kilometrów.! Maksymalny co prawda. Tym niemniej taki pancernik mógłby po prostu zakotwiczyć 8 mil od opisywanej baterii i roznieść ją ze swych dział (z odległości 14,8 km) pozostając dobrze poza zasięgiem maksymalnym tych rzekomych haubic, a sam strzelając na mniej niż 50% zasięgu maksymalnego swych dział. Roznieść baterię, jak i niszczyć port. Coś mi tu nie gra.

    • 2 0

  • Sorry ale jakie drugie zycie?Wyremontowaliscie ,zeby znowu popadalo w ruine?

    To zrobcie tam jakies muzeum czy cos co bedzie jakos wykorzystywac te obiekty..a tak napisali historyjke co bylo,ze odnowili i ze nietoperze....Przeciez to jest niewykorzystany potencjal..prawda?

    • 3 1

  • (1)

    Jako dzieciak wielokrotnie koło nich spacerowaliśmy lecz obawa przed wejściem do takich starych bunkrów zawsze nas powstrzymywała i przerażała by tam wejść !!!

    • 0 1

    • My lataliśmy w dzieciństwie, ale straszny smród...

      • 0 0

  • Ciekawy art.

    Dzieki

    • 1 0

  • małolata penetrująca w latach 53

    wchodziliśmy do tych bunkrów z młodszym bratem za co dostaliśmy od naszego taty tęgie lanie była to dzielnica Sianki gdzie były przydziałowe działki na zbieranie siana dla Gdańśzczan dlatego tam jeżdziliśmy

    • 1 0

  • ️żadne bunkry ️tylko schrony!!!

    nie używajcie potocznego słownictwa na obiekty nie mające nic wspólnego z architectura militaris - zamki,forty,twierdze,schrony i żadne bunkry z "rury wzięte" - żadna instrukcja budowy instalacji militarnych ,a zwłaszcza w rysunkach technicznych nie ma - tego błędnego potocznego słowa nie występującego w terminologii - nawet w niemieckim słowniku terminoligii m.in. w panzer atlasie firmowanym przez o.k.h. ~ niemieckie naczelne dowództwo wojsk lądowych.
    Wyraz bunkier występuje istotnie i w języku niemieckim (Bunker) i w angielskim (bunker). Źródłowym językiem jest jednak język staroszkocki (bunkar oznaczający 'nasyp' , 'pagórek' ziemianki z kamiennym sklepieniem z wnęką ~ czatownia dla pasterzy szkockich w trudnych warunkach pogodowych.Bez charakteru militarnego), z którego to słowo przeszło do angielskiego (tam wytworzyło się w nim znaczenie "ziemianka" potocznie "schron podziemny" ~ a właściwe określenie wojskowe to ️ shelter ( w dokumentach z opisem umocnień wału atlantyckiego niemieckich fortyfikacji pod klasyfikacją dokumentów - top secret - w opisie widnieje shelter ; gdzieniegdzie tudzież pillbox), stamtąd zaś przeniknęło do języka niemieckiego. Niefortunnie" poszło w świat od Niemców to łohydzctwo.
    Występują 3 wyjątki: 1)dombunker - 
    hangar z żelbetonu na tyłach wojennego portu dla u-bootów - okrętów podwodnych do remontu. kształtem podobne do schronu kolejowego na terenie polski.
    2)kochbunker - 
    "garnek kocha" - gauleitera na którego "CZEŚĆ" zwano potocznie - budowane z betonowych prefabrykatów stanowiska do prowadzenia ognia lub obserwacji - M-g stand lub einmannschutzstand.
     3) potocznie - hitler bunker -
    ️właściwe hauptquartier adolf h. schutzraum.

    • 1 1

  • ️żadne bunkry️tylko schrony !!!

    Bunkry właściwe:
    4) sport.w golfie wzniesienie,pagórek z greenem ,a u podstawy z piaskową wnęką w kształcie nerki.
    5) żegluga. Bunkrowiec - statek do transportu paliwa sypkiego - węgla,koksu do napełnienia bunkrów paliwowych w ładowniach na innych statkach lub okrętach.
    5a.) bunker - handlowe określenie gatunku węgla przeznaczony do opalania kotłów okrętowych - musi być twardy,chudy, niskopopiołowy i nie łatwo samozapalny.
    6) budowa. Bunkier - ceglane lub z prefabrykatów betonowych pomieszczenie,basen - skład na paliwo sypkie - węgiel,koks,miał węglowy.
    7)kopalnia - Bunkier węglowy tudzież wieża węglowa betonowa konstrukcja gdzie w zbiornikach znajduje się gotowy węgiel wsadowy.
    8) hist.Bunkier - cela śmierci ,ciasne ~ klaustrofobiczne pomieszczenie dla więźniów m.in. obozów koncentracyjnych (KL "auschwitz"- cela głodowa -w bunkrze głodowym śmierć zakonnika ojca Maksymiliana Marii Kolbe).
    9)film - Bunker-Cooler (chłodnia) - areszt w obozie jenieckim (Stalag,Oflag) dla niepokornych jeńców dla zniszczenia im psychiki i zdrowia fizycznego - widoczny w filmie "wielka ucieczka" ze Stevem McQueenem. (stalag luft-iii sagan / ŻAGAŃ).
    10)hist. - bunkier - ziemianka gdzie ukrywał się do 1961 roku jeden z przedostatnich żołnierzy wyklętych - andrzej kiszka ps.dąb
    https://images.app.goo.gl/rwbzbcKhYCVmzhde8

    • 0 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane