- 1 Będzie pył, nie będzie premii? (173 opinie)
- 2 Znamy przyczynę wypadku na Wielkopolskiej (326 opinii)
- 3 Okradała drogerie, zmieniając peruki (44 opinie)
- 4 Podwyżka cen wody i ścieków w Gdyni (217 opinii)
- 5 Chciał być uczciwy, ale z naturą nie wygrasz (82 opinie)
- 6 Podwodne progi w Orłowie uchronią klif? (73 opinie)
Odwieczny problem z "na" czy "w". Gramatyka miasta
"Po wykładach jadę do koleżanki, ona mieszka na Oliwie i potem jedziemy do Przymorza na molo". Większość gdańszczan, słysząc takie zdanie, poczuje wewnętrzny zgrzyt. I nie chodzi wcale o to, że molo jest w Brzeźnie - pisze pan Mikołaj, czytelnik trojmiasto.pl
Wielu głównie młodych ludzi, a także wiele osób przyjezdnych, często zupełnie nieświadomie używa niewłaściwych przyimków. Często wynika to z faktu, że nie ma żadnego miejsca, w którym mogą znaleźć proste, klarowne zasady (i zbiór wyjątków!) na ten temat.
Postanowiłem więc nie cierpieć już dłużej katuszy związanych ze słuchaniem o losach koleżanki mieszkającej na Oliwie i napisać krótki poradnik, jakiego przyimka kiedy używać.
Traktuję w nim jako dzielnice wszystkie części morfogeniczne Gdańska, nie tylko te, które obecnie są dzielnicami administracyjnymi, rysowanymi przy użyciu ekierki i pod wpływem zapotrzebowania na okręgi wyborcze.
Chylonia, Letnica, Aniołki - Poznaj historię dzielnic Trójmiasta
Dlaczego Gdańsk? Po prostu innych miast nie znam na tyle dobrze, więc nie chcę się wypowiadać.
Zanim zacznę, chciałbym zaznaczyć, że w związku ze wzajemnym położeniem dzielnic spotykane są regionalizmy, które zmieniają przyimek używany względem dzielnicy położonej niżej/wyżej niż moja. Nie uwzględniam ich w opracowaniu, jednak przestrzegam o ich istnieniu.
Jest to też forma mojej osobistej opinii, czasami popartej odniesieniami historycznymi, ale nie zawsze - jestem otwarty na dyskusję pod artykułem.
Grupa 1 - "na"
- na górze, np. na Morenie, na Chełmie, na Suchaninie, na Oruni (Górnej)
wyjątek: Piecki (historyczna i oficjalna nazwa części Moreny)
wyjątek: Letnica (oryginalna nazwa to Löwenthal, dosł. Lwia Dolina, a więc pomimo swojej płaskości jest historycznie doliną) - na wyspach i ich częściach, np. na Stogach, na Ostrowiu, na Przeróbce
wyjątki: części Wyspy Sobieszewskiej - są to historyczne wsie - na Łostowicach, na Zakoniczynie, na Jasieniu - miejsca, które oryginalnie nosiły te nazwy, również są położone na wzgórzach, co widać choćby w niemieckiej nazwie Ujeściska: Wonneberg, gdzie berg znaczy tyle co góra.
Ogłoszenia.trojmiasto.pl – Mieszkania na Morenie powyżej 1 mln zł
![Wyspy i wysepki. Ile ich jest w Trójmieście?](https://s-trojmiasto.pl/zdj/c/n/2/2977/150x100/2977383__c_870_0_2130_1540__kr.webp)
Grupa 2 - "w"/"do"
- w dolinie (lub w dzielnicach, których historyczne centrum leży w dolinie), np. w Matemblewie, w Zaborni, w Szadółkach wyjątki: Łostowice (co znowu pokazuje niemiecka nazwa Schoenefeld, gdzie feld to pole, a więc duża równina), Siedlce (prawdopodobnie wynika to z położenia na stokach wzgórz, które same w sobie są znacznie wyżej od Śródmieścia, do którego dzielnica przylega),
- w dzielnicach skrajnych ze wschodu i z zachodu, np. w Sobieszewie, w Klukowie, w Smęgorzynie, w Świbnie, w Bysewie, w Kiełpinie Górnym - prawdopodobnie wynika to z faktu, iż jeszcze do niedawna były osobnymi wsiami wyjątki: dzielnice na O
- w dzielnicach nadmorskich (tych, których centra są nad morzem, a nie wszystkich, które dotykają morza), np. w Jelitkowie, w Brzeźnie, w Nowym Porcie - znowu może to wynikać z ich wieloletniej odrębności administracyjnej
- w dzielnicach mających nazwy od budynków, np. w VII Dworze, w Złotej Karczmie, w Owczarni, w Młyniskach
- w dzielnicach leżących u podstawy wysoczyzny, np. w Oliwie, we Wrzeszczu, w Aniołkach, w Śródmieściu
wyjątek: Orunia, prawdopodobnie z uwagi na położenie dużej jej części już na płaskich Żuławach - w dzielnicach mających nazwy wzięte od osób, np. Stare Szkoty, Nowe Szkoty, Kokoszki (w dzisiejszej postaci nazwa rodzinna od nazwiska Kokoszka. Mówiono - tam mieszkają Kokoszki i to określenie całej rodziny przeszło na wieś założoną przez te rodzinę
Grupa 3 - obie formy powszechnie stosowane
- Strzyża - jako nazwa wzięta od rzeki, wskazuje na użycie "na", jednak leży w dolinie, toteż spotyka się również (choć wyraźnie rzadziej) "w"
- Osowa - leży na najwyższym grzbiecie Gdańska, więc wskazuje to ewidentnie na użycie "na". Jednak pełna nazwa tej okolicy oryginalnie brzmiała Osowa Karczma, a więc ma zastosowanie zasada o używaniu "w" przed nazwami "odbudynkowymi". Efekt: obie formy w powszechnym użyciu.
- Matarnia - od początków swojego istnienia była położona na pograniczu jednego z wyższych grzbietów w Gdańsku i doliny rzeki Strzyży, toteż obie formy są w powszechnym użyciu. Historycznie wydaje się poprawna forma "w Matarni" - Matarnia po niemiecku to Sankt Materna, a więc ma nazwę odosobową.
- Migowo - jako dawna wieś mająca okazały dwór, jak i silną tożsamość terytorialną, Migowo historycznie używało przyimka "w", jednak od czasu pojawienia się w Migowie bloków, "w" jest stopniowo wypierane (już niemal całkowicie) przez "na", z racji tego, że jest to "wyższa część Moreny", która sama w sobie jest wzgórzem.
- Krakowiec - dawna nazwa "Krokowo" sugerowałaby użycie przyimka "w", aczkolwiek położenie na wyspie kazałoby użyć "na". Obie formy są spotykane w mowie potocznej, chociaż chyba "na" zyskało większą popularność.
- Święty Wojciech - nazwa na pewno odosobowa, jednak leży na wzgórzu - mimo tego, jest to chyba jedyny przypadek, kiedy pomimo dopuszczalności obu form, częściej spotyka się "w" niż "na"
- Kowale - jako (wg. stanu na maj 2024 - nadal) osobna miejscowość, jednoznacznie zasługuje na przyimek "w", natomiast część wsi włączona w latach 70. do Gdańska może być traktowana zarówno jako wzgórze (bo rzeczywiście się na owym znajduje) jak i jako wieś. Osobiście skłaniam się ku używaniu "w", chociaż coraz częściej przegrywa ono z "na".
Żeby używać przyimka, trzeba go, jak sam nazwa wskazuje, umieścić "przy imieniu", a byłoby dobrze gdyby to imię zostało najpierw poprawnie odmienione.
![O żabach i niedźwiedziach, czyli skąd się wzięły dziwne nazwy](https://s-trojmiasto.pl/zdj/c/n/2/2679/150x100/2679474__c_48_1_794_574__kr.webp)
Są dwa przykłady odmiany przez przypadki, które można uznać za oczywiste, a jednak często traktuje się je błędnie, choć jest to na tyle powszechne, że mało kto traktuje to już jako błędy.
Problematyczna odmiana niektórych nazw dzielnic:
- Osowa - otóż należy pamiętać, że powinno się ją traktować (w tym odmieniać) jak przymiotnik, bo nim oryginalnie była. A więc: mieszkam na Osowej (nie na Osowie), jadę na Osową (nie na Osowę), mam pociąg z Osowej (nie z Osowy) itd.
Niemniej, w miarę używania nazwy jako osobnego rzeczownika, a nie określenia słowa karczma, odmiana "Osowy" stała się na tyle popularna, że jest powszechnie akceptowana i nie stanowi zbrodni językowej. - Maćkowy - to nie jest "ten Maćkowy" tylko to są "te Maćkowy" - liczba mnoga. I tu się pojawia kolejny problem: czy odmieniać jak inne wsie z końcówką ~owy (np. Buszkowy, Subkowy)? Można by, ale przecież nikt nie mówi "pochodzę z Maćkowów". Toteż najwłaściwsze wydaje się stosowanie odmiany analogicznej np. do słowa "podkowy", a więc w Maćkowach, z Maćków, przeciw Maćkowom, etc.
Warto też zaznaczyć, że powoli, ale zauważalnie, postępuje proces, który zaszedł wcześniej w Kokoszkowach, znanych obecnie jako Kokoszki, a więc podporządkowanie całej deklinacji formie dopełniaczowej (Maćków), czego efekt jest taki, że mieszkamy na Maćkach, jedziemy z Maćków a gramatyka jest zawsze przeciw Maćkom.
Niektórzy filolodzy i językoznawcy uważają wręcz tę formę za najwłaściwszą, z uwagi na jej prostotę i zrozumiałość przy jednoczesnym zachowaniu oryginalnego znaczenia nazwy miejsca.
![Jestem z Osowej, więc... chcę odłączyć się od Gdańska?](https://s-trojmiasto.pl/zdj/c/n/2/3663/150x100/3663033__c_1630_441_1995_1396__kr.webp)
A jak jest z odmianą nazw w innych miastach?
Oczywiście mogłem popełnić tutaj błędy, np. dotyczące grupowania przypadków danego przyimka albo genezy takiego a nie innego użycia go - moim celem było przede wszystkim ujęcie przypadków stosowania "na" lub "w" w możliwie proste reguły.
Wszelkie pomyłki proszę śmiało wytykać w komentarzach. Mimo że mam czelność pouczać innych co do gramatyki miasta, wiem, że sam czasami nie jestem lepszy, toteż chętnie przyjmę konstruktywną krytykę.
Im więcej osób wypowie się na ten temat, tym szerszy będzie obraz sytuacji i być może dzięki temu powstaną kolejne, poprawione odsłony gramatyki miasta. Istotny będzie też głos gdynian, sopocian i mieszkańców innych, mniejszych miejscowości - jak to wygląda u Was?
Co Cię gryzie - artykuł czytelnika to rubryka redagowana przez czytelników, zawierająca ich spostrzeżenia na temat otaczającej nas trójmiejskiej rzeczywistości. Wbrew nazwie nie wszystkie refleksje mają charakter narzekania. Jeśli coś cię gryzie opisz to i zobacz co inni myślą o sprawie. A my z radością nagrodzimy najciekawsze teksty biletami do kina lub na inne imprezy odbywające się w Trójmieście.
Opinie wybrane
-
2024-05-11 09:12
Proszę o identyczny artykuł o Gdyni! (32)
Bo zęby bolą gdy się słyszy, że ktoś jedzie NA Redłowo albo Orłowo, zamiast DO. I to mówią ludzie, którzy mieszkają tu od urodzenia. Skąd to się wzięło?
- 302 22
-
2024-05-11 21:26
tak samo jest na Ukrainie, a nie w Ukrainie .
- 33 10
-
2024-05-11 11:02
Kaszeby Gdyńskie ;)
- 26 8
-
2024-05-11 10:40
Po co ? (1)
Ja zawsze mówię, że jadę do Gdyni. Rozmówca nigdy nie docieka do jakiej części bo to Gdynia. Tam nic się nie dzieje ;d
- 57 32
-
2024-05-15 09:21
Jak to się nic nie dzieje ?
Przyjedź i od razu dostaniesz w mordę :)
- 1 0
-
2024-05-11 10:27
Bo to Kępa...więc jade na Kępę Orłowską czy Kępę Redłowską. Może to stąd
- 17 9
-
2024-05-11 10:24
Hm (6)
Ja znam sformułowanie "na Redłowo" jako skrót od "na Płytę Redłowską", zresztą wpisywałoby się to w logikę wykładaną przez autora artykułu - Redłowo jest położone na wzgórzu. Akurat w przypadku Redłowa obie formy brzmią mi poprawnie.
Co do Orłowa pełna zgoda, nigdy nie słyszałam formy innej niż "do Orłowa".
W sumie jak sięJa znam sformułowanie "na Redłowo" jako skrót od "na Płytę Redłowską", zresztą wpisywałoby się to w logikę wykładaną przez autora artykułu - Redłowo jest położone na wzgórzu. Akurat w przypadku Redłowa obie formy brzmią mi poprawnie.
Co do Orłowa pełna zgoda, nigdy nie słyszałam formy innej niż "do Orłowa".
W sumie jak się zastanowię, to w zasadzie prawie wszystkie części Gdyni znam w wersji "na" - na mały/Wielki Kack, Witomino, Grabówek, Leszczynki, Chylonię, Oksywie, Kolibki itd.
Wyjątki: do Śródmieścia, do centrum, do portu, do Orłowa.
Równorzędne: do/na Chwarzno, Wiczlino.- 17 13
-
2024-05-13 11:40
W życiu nie spotkałem się z określeniem gdy ktoś jedzie na Płytę Redłowską, że jedzie - na Redłowo. Jakaś dziwna ta teoria... Redłowo to Redłowo, Płyta Redłowska to Płyta Redłowska. Jak już, to mówi się - jadę na Płytę.
Wniosek jest taki, że mnóstwo osób mówi niepoprawnie.- 1 0
-
2024-05-12 12:26
Chylonia (1)
Tylko DO/W Chyloni. Nigdy nie słyszałem "na". Chylonia była wsią co najmniej od XIII wieku i dlatego mówi się inaczej niż o osiedlach miejskich.
- 3 1
-
2024-05-12 12:37
Mieszkam od urodzenia i slyszę wszystko formy , Na Chylonie,-ni jak najbardziej również zawsze było używane równorzednie z W i Do i sam taką formę stosuje najczęściej ale faktycznie może tylko druga forma jest poprawna językowo, tego nie wiem
- 3 2
-
2024-05-11 20:07
(1)
Na Płytę Redłowską tak, ale poprawnie jest do Redłowa, a nie na Redłowo.
- 14 1
-
2024-05-13 11:37
Sklep jest W Redłowie - a nie na. Galeria Klif jest W Orłowie - nie na.
- 0 0
-
2024-05-11 12:07
Na Orłowo w sensie w sensie na klif Orłowski albo na molo Orłowskie.
W Grabówku brzmi bardzo dziwnie :)- 12 2
-
2024-05-11 09:50
Ale macie problemy :D (1)
Nie żal was
- 5 59
-
2024-05-12 06:45
Gupi/a jesteś
- 5 0
-
2024-05-11 09:34
(9)
Od czasu gdy w TV zaczęto mówić "w Ukrainie", czyli od 24.02.2022, to już nic mnie nie zdziwi.
- 69 16
-
2024-05-15 09:24
i ministra
zamiast pani minister lub minister (imię i nazwisko)
- 0 0
-
2024-05-12 10:36
Bo mówi się poprawnie w Ukrainie a nie na Ukrainie (2)
Było to już wyjaśniane a że przez lata mówiono błędnie to teraz jest dyskomfort. Ukraina i to nie Islandia ani Malta. Nie ma uzasadnienia dla "na".
Nie mam z tym problemu i szybko się przestawiłem, tym bardziej że nazwa państwa zaczyna się samogłoską. Co innego problematyczne nazwy które sami sobie wybraliśmy jak Włochy i Węgry. We Włoszech jesteśmy przyzwyczajeni a we Węgrzech nie przejdzie przez gardło. Byłoby łatwiej w Italii i w Hungarii- 13 12
-
2024-05-12 19:40
Ii
Na Slowacji czy w Slowacji byles?
- 3 1
-
2024-05-12 12:28
siadaj dwója!
Siadaj dwója! Słuchałeś wyjaśnień ale bez zrozumienia. Do poprawki.
- 2 5
-
2024-05-11 20:08
A mnie dziwią panie ministry lansowane przez SLD.
- 25 7
-
2024-05-11 09:43
Nie no nie mogę))) (3)
Nawet gramatykę Ukraincy zepsuli)))
- 28 12
-
2024-05-11 20:09
Raczej dziennikarze pisowscy.
- 12 8
-
2024-05-11 11:05
Jak ktoś sztucznie i na siłę zmienia język, to nic dziwnego, że nikogo później to nie obchodzi (1)
Zwłaszcza, gdy próby uzasadnienia padają na pierwszej z brzegu Irlandii czy Białorusi.
- 19 6
-
2024-05-11 11:44
Mnie nie obchodzi kompletnie
Ważna jest dla mnie jedynie klarowność informacji.
- 7 14
-
2024-05-11 09:16
(6)
Będę tak mówił chociażby po to, żebyś się gotował
- 8 36
-
2024-05-11 09:32
(4)
Won słoiku, jeszcze pewnie na pis głosujesz.
- 17 22
-
2024-05-11 10:34
(1)
Akurat słoiki to głosują na PO... sprawdź wyniki np. W dzielnicy Gdańsk- Południe.
- 25 7
-
2024-05-12 14:35
Słoiki to wieśniaki czyli pis pełną gębą.
- 0 1
-
2024-05-11 10:03
O...ooo bez wątku politycznego się nie obejdzie (1)
aleś się zagotował . a może on głosował na AWS albo SLD ? , albo wyciągnijmy jeszcze coś z zamierzchłej przeszłości
- 14 2
-
2024-05-11 10:34
Ja bym każdemu zajrzał w historię i zobaczył co przodkowie robili, do powstań albo dalej.
- 12 3
-
2024-05-11 09:18
Współczuję rodzinie
- 11 3
-
2024-05-11 09:16
Wioska Gdynia nad rzeką Kaczą to jest inny bardziej złożony problem :)))))))))))))))))
- 9 33
-
2024-05-11 09:11
Dobry artykuł (23)
Żeby tylko przeczytali go Ci których on dotyczy.
- 410 10
-
2024-05-12 06:27
Dla mnie to nie dotyczy (1)
- 5 1
-
2024-05-12 10:14
;)
- 2 0
-
2024-05-11 16:32
A teraz chciałbym poznać podstawę tych wymysłów. (1)
Gramatyka języka polskiego mówi jasno i wyraźnie - "do miejscowości", "na dzielnicę".
Tymczasem tu próbuje się przepychać regionalizmy stworzone przez ludzi, którzy ledwo znali nasz język, a na co dzień używali kaszubskiego...- 4 35
-
2024-05-12 00:53
Nie bierzesz pod uwagę faktu, że wiele dzielnic było kiedyś odrębnymi miejscowościami.
Stąd nawyk mówienia "do".
- 18 1
-
2024-05-11 13:40
(1)
Bardzo dobry z jednym wyjątkiem - NA Szadółkach bo NA wysypisku.
- 32 1
-
2024-05-12 06:28
W Jasieniu
Bo W smrodzie
- 9 1
-
2024-05-11 13:40
Byłem w Brzeźnie (3)
Ale jadę w Brzeźno ?
- 0 30
-
2024-05-12 11:00
Jadę do Brzeźna.
- 7 0
-
2024-05-11 20:29
Do Brzezna. Ludzie litości czego Was uczą w tych szkołach...
- 35 0
-
2024-05-11 14:58
Do Brzeźna?
- 26 2
-
2024-05-11 10:44
Ja mówię raczej, że (2)
jadę na wyspę Sobieszewską. Nigdy nie powiedziałem, że jadę do Sobieszewa, ale to dlatego, że nigdy stricte do Sobieszewa nie jechałem, bo nic tam nie ma ;D
"w VII Dworze" - raczej bym powiedział "na", chociaż zależy od formy zdania. Aczkolwiek tam też mało jeżdżę ;)
Tak naprawdę, to bardziej mnie razi "Jedziemy do Gdańska głównego / centrum" itp. Oczywiście jestem świadomy, że dla obcych "Jedziemy do Gdańska" jest dziwne, skoro już jesteśmy w Gdańsku.- 17 7
-
2024-05-12 13:48
Ja od urodzenia mieszkam w Gdańsku
Urodziłam się w Szpitalu, dawniej zwanym, Wojewódzkim ale mieszkałam w Nowym Porcie, a teraz żyję na Morenie i zawsze mówiłam: jadę do Gdańska (w znaczeniu do ścisłego Śródmieścia).
- 13 0
-
2024-05-11 18:54
Mieszkam na VII Dworze
na takim fajnym osiedlu, przy lesie. A jadę do Gdańska, do Wrzeszcza, do Oliwy. Pozdrawiam.
- 27 0
-
2024-05-11 10:03
ciekawe ze kazda głupote potrafia usprawiedliwic gdy chodzi o nich samych wtedy sie okazuje ze te wszystkie błedy to
POlitycznie Powrawnosci lewackiej to twórczość artystyczna.Tak samo jak wyzwiska i wszystko inne 8 gwiazdowkców teczowych identycznie .
A gdy dzieci klną jak szewc bo tak zachowuja sie ich rodzice to w TVNowskiej szczujni tłumacza ze dziecko musi sie wyładowac słownie i dowartosciowac.- 11 20
-
2024-05-11 09:51
Dlaczego (2)
Napisałeś Ci wielką litera?
- 13 1
-
2024-05-11 22:09
Odp.
Z szacunku do ludzi. Po za tym "ci" z malej nie wygląda.
- 0 3
-
2024-05-11 15:48
To był bait na frajerów
Gratulacje
- 0 2
-
2024-05-11 09:33
Chciałbym mieć w życiu takie problemy (3)
Na szczęście to narzecze niedługo zaginie
- 2 22
-
2024-05-11 10:05
trzeba było nie brać kredytów to nie miałbyś problemów , tylko właśnie "takie problemy" (2)
- 12 3
-
2024-05-12 09:00
xD
- 1 1
-
2024-05-11 13:34
Nie każdy chce mieszkać jak ty
W komunalnej, zadłużonej norze, z rodzicami
- 1 8
-
2024-05-11 09:32
Usprawiedliwienie dla słojów
- 19 1
-
2024-05-11 09:17
Język polski ewoluuje: zamiast `szachuje` można przecież powiedzieć `ciszej Panowie` :)))))))
- 4 15
-
2024-05-12 09:14
(4)
Myślę że przykładają państwo za dużo energii do czegoś co i tak nikogo nie interesuje. Ludzie będą mówili jak chcą, a język będzie ewoluował za faktycznym użyciem i żaden artykuł tego nie zmieni. Można się z tym tylko pogodzić.
- 35 116
-
2024-05-13 15:25
Wstydzisz się widać swojej głupoty, bo nawet boisz sie podpisać! Pewnie już cię kształcili ci tak, "jak o n i to łozumieją.."
Żałosne!
- 4 0
-
2024-05-12 11:32
(1)
A ja zauważyłam, że lokali są bardziej wyluzowani. Uwagę zwracają nowi oświeceni mieszkańcy. Ktoś, kto tu mieszka długo nie będzie się rzucał o Morenę. Tak, jak Kowale. Tylko młodzi, przyjezdni podkreślają, że Kowale to nie Gdańsk, nie Trójmiasto, nie powinno się o nich pisać, bo leżą poza. Dla mnie to sypialnia Gdańska i traktuje tą wieś już jak cząstkę Gdańska.
- 9 9
-
2024-05-13 09:48
Bo lokalsi wyssali to z mlekiem matki a nowi usiłują sie nauczyć, żeby też móc mówić, że są z Gdańska
- 4 0
-
2024-05-12 09:36
Przepraszam, ale nie!!! Trzeba dbać o to w jaki sposób się mówi.
- 25 2
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.