Fakty i opinie
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Wiadomości
Dodaj raport
Fakty i Opinie Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Tajemnice Bastionu św. Gertrudy

Rafał Borowski
5 maja 2015 (artykuł sprzed 9 lat) 
Opinie (67)
Najnowszy artykuł na ten temat Odkopano fundamenty Baszty Nowej w Gdańsku

Zobacz kazamaty Bastionu św. Gertrudy

Mało kto zdaje sobie sprawę, że niepozornie wyglądające wzgórze przy pl. Wałowym zobacz na mapie Gdańska stanowi unikatowy relikt dawnych fortyfikacji Gdańska. Chodzi oczywiście o Bastion św. Gertrudy, kryjący w swym wnętrzu system niedostępnych na co dzień kazamat

.

Pomiędzy Traktem św. Wojciecha zobacz na mapie Gdańska a ul. Dolna Brama zobacz na mapie Gdańska, na obrzeżach centrum miasta wznosi się trawiasty wzgórek poprzecinany równo wyłożonymi kostką brukową alejkami. Wzdłuż nich stoją ławeczki, a ze szczytu można podziwiać panoramę najbliższej okolicy. Dla większości gdańszczan, Bastion św. Gertrudy to po prostu idealne miejsce na spacer. Niewielu spacerowiczów wie, że tuż pod ich stopami rozciąga się system podziemnych tuneli.

Czy to dobry pomysł, że Bastion św. Gertrudy funkcjonuje jako składnica konserwatorska?

Jedyny zachowany w całości bastion

Bastion św. Gertrudy to unikat w skali Gdańska. Jest jedynym z czternastu tego rodzaju bastionów, który w niemal niezmienionym kształcie przetrwał do czasów współczesnych. Sztucznie usypany masyw ziemny typu nowowłoskiego powstał na początku XVII wieku. Od strony zewnętrznej był otoczony podwójną fosą, co praktycznie uniemożliwiało jego sforsowanie. W czasie oblężenia miasta, bastion stanowił stanowisko strzeleckie oraz punkt obserwacyjny. Natomiast w jego podziemiach magazynowano przede wszystkim proch i amunicję, czyli wszystko to, co było niezbędne dla odparcia wojsk szturmujących fortyfikacje. Bastion zachował militarny charakter aż do przełomu XIX i XX wieku, kiedy to rozpoczął się proces likwidacji usypanych z ziemi obwarowań, okalających niegdyś Gdańsk.

Rekonstruckja stanu fortyfikacji Gdańska z ok. 1640 roku nałożona na współczesny plan miasta. Bastion św. Gertrudy oznaczony czerwonym kółkiem w lewym, dolnym rogu. Rekonstruckja stanu fortyfikacji Gdańska z ok. 1640 roku nałożona na współczesny plan miasta. Bastion św. Gertrudy oznaczony czerwonym kółkiem w lewym, dolnym rogu.

Rekonstruckja stanu fortyfikacji Gdańska z ok. 1640 roku nałożona na współczesny plan miasta. Bastion św. Gertrudy oznaczony czerwonym kółkiem w lewym, dolnym rogu.

reprod. z książki

Tymczasowa kostnica i zamurowane skarby

"Drugie życie" Bastionu św. Gertrudy przypada na ostatnie miesiące II wojny światowej. Kiedy samoloty Armii Czerwonej zrzucały na Gdańsk setki ton bomb, a jej żołnierze zajmowali kolejne kwartały miasta, kazamaty zostały zaadaptowane na tymczasowy szpital i schron przeciwlotniczy. Kilkumetrowa warstwa ziemi nad ceglanymi tunelami dawała kryjącym się w bastionie ludziom poczucie bezpieczeństwa.

Na przełomie marca i kwietnia 1945 roku, na ulicach zrujnowanego Gdańska zalegały tysiące trupów. Ze względu na panujący wewnątrz bastionu mikroklimat (temperatura nieprzekraczająca 10 stopni Celsjusza), podziemia przekształcono w ogromną kostnicę. Zwożono tutaj zwłoki z ulic zrujnowanego Gdańska, które w niemal chłodniczych warunkach czekały na pochówek.

Warto w tym miejscu odnotować ciekawostkę, opowiadaną przez niektórych przewodników turystycznych. Mianowicie, pod koniec wojny Niemcy rzekomo ukryli w podziemiach część ruchomego wyposażenia Bazyliki Mariackiej. Skrytka miała być zamurowana pod schodami, prowadzącymi niegdyś z wierzchołka bastionu do jego wnętrza. Istotnie, po dziś dzień można oglądać ogromną wyrwę znajdującą się w miejscu dolnych stopni.

Bez względu na to, czy historia z bezcennym znaleziskiem pod schodami jest prawdziwa czy nie, podziemia przez wiele lat przyciągały rzesze łowców skarbów. Śladami ich poszukiwań, czy raczej aktów bezmyślnego wandalizmu, są wszechobecne dziury wykute w wiekowych ścianach.

Dżemy, tanie wina i inne smakołyki

Kazamaty Bastionu św. Gertrudy zajmują powierzchnię niemal 4 tysięcy metrów kwadratowych. Nic więc dziwnego, że po wojnie zaadaptowano je na magazyny. W ceglanych piwnicach przez wiele lat składowały swoje produkty firmy Dagoma i Unimor. Pierwsza, produkująca artykuły spożywcze, składowała tu m. in. dżemy, musztardy oraz tzw. wina owocowe. Druga, zajmująca się produkcją elektroniki, składowała tu przede wszystkim telewizory.

Magazyny funkcjonowały w Bastionie św. Gertrudy do końca lat 80. Pamiątkami po tym okresie są płyty jumbo, którymi wyłożono całą podłogę tuneli oraz wystające ze ścian przerdzewiałe kikuty, na których były niegdyś zamocowane przewody instalacji elektrycznej. Jak nietrudno się domyślić, instalacja została w całości rozkradziona przez złomiarzy.

Składnica konserwatorska

Po likwidacji magazynów wnętrza Bastionu św. Gertrudy pozostawały oficjalnie nieużytkowane. Nieoficjalnie, dzięki niewielkiej wyrwie w otworze wentylacyjnym, stały się miejscem spotkań amatorów tanich trunków. Podziemia robiły wówczas przygnębiające wrażenie. Odwiedzający je zostawiali po sobie setki butelek i puszek. Potrafili także załatwiać na zabytkowych murach swoje potrzeby fizjologiczne. Na szczęście, dziura została kilka lat temu zamurowana.

W zeszłym roku kazamaty zostały uprzątnięte i zaadaptowane na składnicę konserwatorską. W ceglanych tunelach stoją obecnie rzędy ofoliowanych palet. Na paletach poukładano zabytkową kamieniarkę, która do 1945 roku zdobiła fasady wielu gdańskich kamienic. Dotychczas, ważące od kilkuset kilogramów do nawet kilku ton kamienne elementy, zalegały w najbliższym otoczeniu kościoła św. Jana.

W składnicy znajduje się przede wszystkim kamieniarka, która nie została wykorzystana podczas powojennej odbudowy Gdańska. Warto wspomnieć, że elementy przechowywane w lapidarium oczekują na powtórne użycie.

- Ta kamieniarka jest na bieżąco używana. Zgłaszają się do nas inwestorzy, którzy szukają takich kamiennych elementów. I my bardzo chętnie je oddajemy. Dla przykładu, w ostatnim czasie przekazaliśmy kamieniarkę, która zostanie wkomponowana w powstający obok Bazyliki Mariackiej mur - zapewnia Marcin Tymiński, rzecznik prasowy Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Plan podziemi Bastionu św. Gertrudy: 1. Wyrwa w otworze wentylacyjnym, przez którą każdy zainteresowany mógł dostać się do wnętrza bastionu (obecnie zamurowana) 2. Wyrwa w schodach (ślad po rzekomej skrytce) 3. Pomieszczenia, w których w 1945 r. mieściła się tymczasowa kostnica, a po wojnie magazyny 4. Obszar składowania zabytkowej kamieniarki 5. Zasypany tunel od strony Wydziału Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych 6. Brama wjazdowa od strony pl. Wałowego (obecnie jedyne wejście do podziemi) Plan podziemi Bastionu św. Gertrudy: 1. Wyrwa w otworze wentylacyjnym, przez którą każdy zainteresowany mógł dostać się do wnętrza bastionu (obecnie zamurowana) 2. Wyrwa w schodach (ślad po rzekomej skrytce) 3. Pomieszczenia, w których w 1945 r. mieściła się tymczasowa kostnica, a po wojnie magazyny 4. Obszar składowania zabytkowej kamieniarki 5. Zasypany tunel od strony Wydziału Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych 6. Brama wjazdowa od strony pl. Wałowego (obecnie jedyne wejście do podziemi)

Plan podziemi Bastionu św. Gertrudy: 1. Wyrwa w otworze wentylacyjnym, przez którą każdy zainteresowany mógł dostać się do wnętrza bastionu (obecnie zamurowana) 2. Wyrwa w schodach (ślad po rzekomej skrytce) 3. Pomieszczenia, w których w 1945 r. mieściła się tymczasowa kostnica, a po wojnie magazyny 4. Obszar składowania zabytkowej kamieniarki 5. Zasypany tunel od strony Wydziału Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych 6. Brama wjazdowa od strony pl. Wałowego (obecnie jedyne wejście do podziemi)

autor planszy: A. Woźniakowski

Masowy grób w pobliskiej fosie?

Tuż po wyjściu z podziemi, podszedł do nas starszy mężczyzna, który zauważył kamerę. Przekazał informację, że w suchej fosie znajdującej się u stóp Bastionu św. Gertrudy znajduje się masowy grób. W mogile mają spoczywać ofiary tragedii, która rozegrała się pod pl. Dominikańskim zobacz na mapie Gdańska w marcu 1945 roku.

W znajdującym się tam podziemnym bunkrze (obecnie w jego pomieszczeniach funkcjonuje klub U7), ludność cywilna Gdańska i okolic znalazła schronienie przed nalotami bombowymi. Z bliżej niewyjaśnionych przyczyn, schron został zalany wodą wraz ze znajdującymi się wewnątrz ludźmi.

Czy szczątki ofiar złożono właśnie u podnóża Bastionu św. Gertrudy? O ile będzie to możliwe, w najbliższych dniach postaramy się zweryfikować tę informację.

Zobacz także

Bastiony i fortyfikacje (15)

Opinie (67)

  • 2015-05-05 09:14

    Masowy grób przy bastionie św. Gertrudy

    Człowiek który mówił wam o masowym grobie w fosie bastionu , mówił prawdę.Moja mama opowiadała że w lipcu lub sierpniu 1945 pochowano tam setki ofiar ze schronu pod pl.Dominikańskim.

    Tomek

    9 lat

    • 14 0

  • 2015-05-05 09:54

    Świetny artykuł!

    Ja

    9 lat

    • 14 0

  • 2015-05-05 10:14

    Zapomniano jeszcze dodać, że:

    Mało tego, że temperatura była stała, to jeszcze była taka sama wilgotność przez cały rok, bo składowano tam beczki z czarnym prochem, który nie lubi wilgoci. Jak jakieś wojska podchodziły pod Gdańsk i stawiały baterie dział to minerzy kopali tunel pod te działa, kładli parę beczek, odpalali lont i bum!!!
    Później komunistyczne geniusze do składowania musztardy i octu narobiły pełno otworów wentylacyjnych i od tego czasu mamy tam pełno pleśni i innych niezdrowych grzybów i charakterystyczny smrodek przewilgoconych murów.

    venom

    9 lat

    • 14 10

  • 2015-05-05 10:22

    Nie ma kasy na zabytki ale na nowy biurwowy budynek na miejscu CKUME to jest??

    Mafia developerska w Gdansku juz wybudowala budynek dla sadu za grube miliony...i zatwierdzila uklad..teraz maja czelnosc wystepowac z wnioskiem o wyburzenie tuz obok po sasiedzku -CKUM-E ..i wybudowanie tam biurowca dla d.upokawoszy urzedniczych,ZA MILIONY...tO NIECH MI WYJASNI KTOS JAK TO JEST ,ZE NA RATOWANIE TAKICH PEREL NIE MA KASY ALE 0 swojej roznacej armi biurokratow nie zapominacie..Na to pieniadze zawsze musza sie znalezc .Jak nie macie kasy to wezwijcie na pomoc tego specjaliste od ustawy smieciowej...on wie jak zabrac Z naszych podatkow.A MOZE PAPIER NA WNIOSKI UNIJNE WAM SIE SKONCZYL?

    mafia developerska z Budyniem fasada w koronie,

    9 lat

    • 17 9

  • 2015-05-05 10:24

    cywili w bunkrze zalali Sowieci (5)

    Słyszałem wersję historii od starego kapitana mówiącą o tym że to Sowieci przekopali Radunię, kierując wodę do bunkra i mordując cywili uwięzionych w środku.
    Po osuszeniu bunkra zwłoki zrzucono do ziemi tworzącej bastion.

    Wszyscy wiemy że ta barbarzyńska dzicz była zdolna do wszystkiego. Bardziej od tego przeraża mnie fakt że młodzi Rosjanie nie wiedzą w ogóle że Gdańsk został zniszczony przez ich przodków, pracowników państwa którego Federacja Rosyjska jest spadkobiercą.

    9 lat

    • 15 23

    • 2015-05-05 11:12

      (2)

      A móżdżek u ciebie jak fasolka a może nawet groszek.

      9 lat

      • 4 3

      • 2015-05-05 12:22

        ujmę to inaczej, by dostosować się do poziomu komentarzy (1)

        Komentarz o móżdżku oczywiście pominę. Tak nisko nie schodzę.

        Pozostałym, zainteresowanym historią, proponuję sprawdzić Wolne Forum Gdańsk (wolneforumgdansk.pl), a dokładniej:

        Wolne Forum Gdańsk Strona Główna » Historia dawniejsza i nowsza » Gdańsk » Historia » Schron przeciwlotniczy na ul. Podwale Staromiejskie

        http://wolneforumgdansk.pl/viewtopic.php?t=1065&postdays=0&postorder=asc&start=0

        9 lat

        • 2 2

        • 2015-05-05 13:18

          Ok tylko co ma temat na Wolne Forum Gdańsk do wątpliwej historyjki o "przekopywaniu Raduni" z komentarza powyżej?

          Przecież z tamtej dyskusji nie wynika właściwie nic konkretnego.

          Z tego co jest tam podane można wywnioskować właściwie jedynie tylko to, że od lat, miedzy ludźmi, krążą rozmaite wersje tego co tam się rzekomo wydarzyło.

          Jedne z nich są bardziej inne mniej prawdopodobne, nikt jednak nie przedstawił namacalnych dowodów, które potwierdziłyby lub definitywnie obaliły którąś z teorii.

          pot

          9 lat

          • 6 1

    • 2015-05-05 21:43

      Sowieci

      Kolego poczytaj trochę o marcu 45 a nie piszesz pitoly

      9 lat

      • 1 1

    • 2015-05-06 00:07

      nie wiem jak w podziemiach chcialbys miec br

      Taaa kopali radunie aby zalać bunkier co za dyrdymaly. Puknij się w leb. Nie trudno w takim wąskim bunkrze o tragedie jak u gory wali altyleria a na dole nie ma światła i zbiera się woda. Panika i zatarasowanie wyjścia .

      podroznik

      9 lat

      • 2 1

  • 2015-05-05 13:11

    ciekawe miejsce (2)

    Byłam tam w środku...dwa razy :)

    biedronka

    9 lat

    • 5 2

    • 2015-05-05 21:01

      popieram takie biedronki eksploratorki:)

      dh

      9 lat

      • 0 0

    • 2020-01-31 22:10

      łał

      dwa razy za jednym razem?

      4 lata

      • 0 0

  • 2015-05-05 15:22

    RATOWAĆ

    Takie zabytki muszą być ratowane (przecież to niszczeje) i powinny znaleźć się środki. Na wykup dźwigów po stoczniowych z okresu powojennego, znalazły się pieniądze a tutaj niszczeje taki wspaniały zabytek z XVII w. -pytam kto jest odpowiedzialny za takie decyzje.Zabytek tej klasy powinien być jak najszybciej odrestaurowany i udostępniony zwiedzającym - jestem pewien, że byłby to jeden z ważniejszych celów turystów - a za pieniądze z biletów można by zabytek utrzymywać w odpowiednim stanie.

    danziger

    9 lat

    • 12 5

  • 2015-05-05 17:02

    bastiony (1)

    Budyn nie wie gdzie sa bastiony,od malego biegal do kosciola jako ministrant.Dlatego stan bastionow jest skandaliczny.

    wycieczkowicz

    9 lat

    • 8 2

    • 2015-05-06 19:47

      ale teraz już wie gdzie postawić kolejny krzyż

      krzyż na bastionie jerozolimskim / też zabytek sponiewierany/ postawił wespół z przeszłym biskupkiem gdańskim a na bastionie gertrudy postawi z obecnym biskupkiem gdańskim

      9 lat

      • 0 0

  • 2015-05-05 18:59

    Nic o Stowarzyszeniu Gertruda? Upadli już czy dalej działają?

    9 lat

    • 3 0

  • 2015-05-05 19:21

    Autor artykułu zdecydowanie powinien się osobiście przejść w opisywane miejsce,

    A dlaczego? Dlatego: "Pomiędzy Traktem św. Wojciecha a ul. Dolna Brama , na obrzeżach centrum miasta wznosi się trawiasty wzgórek poprzecinany równo wyłożonymi kostką brukową alejkami."

    Nie wiem gdzie tam autor widział wyłożone kostką brukową alejki, ale na pewno nie na bastionie. Owszem u podnóża bastionu jest trochę alejek wyłożonych kostką, ale alejki prowadzące na szczyt bastionu nie są z kostki brukowej. Obecnie to mieszanina ziemi i kamieni częściowo zarośnięta trawą, gdzie w niektórych miejscach zachowały się pojedyncze płytki chodnikowe. Nie zawsze tak to wyglądało. Pamiętam, że chodziłem tam z rodzicami jako dziecko pod koniec lat 90 i alejki były wysypane drobnymi kamieniami, a w pewnej części wyłożone płytkami chodnikowymi. Niestety bastion został zaniedbany, co mnie nie dziwi, skoro władze jakby zapomniały o istnieniu tej części miasta, co widać patrząc na stan okolicznych budynków i Bramy Nizinnej.

    ak

    9 lat

    • 14 1

1
2
3
4

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej wiadomości (15)

Najczęściej komentowane

Niepełnosprawny został na lotnisku, samolot odleciał. Linie lotnicze: to jego wina

Niepełnosprawny: zostałem na lotnisku

Nie tak łatwo pozbyć się szpetnych kiosków, ale się udaje

Dlaczego szpetne kioski nie znikają z ulic?

więcej

Najczęściej czytane