Zatrudnienie przez agencję pracy tymczasowej a zakaz konkurencji

Agencje pracy tymczasowej chcą zabezpieczyć swoje interesy i próbują stosować w umowach z przedsiębiorstwami oraz z pracownikami klauzule zakazujące późniejszej wzajemnej współpracy tych ostatnich. Czy to legalne?

- Czy agencja pracy zatrudniając pracownika na umowę o dzieło, gdzie praca wykonywana jest dla określonego pracodawcy, ma prawo zawrzeć w umowie klauzulę, iż pracownikowi nie wolno podjąć pracy bezpośrednio u tego pracodawcy przez okres 6 miesięcy od zakończenia tej umowy o dzieło z agencją? - pyta pani Danuta, nasza Czytelniczka.

Na wątpliwości naszej czytelniczki odpowiadają eksperci z Kancelarii Radcy Prawnego Fortuna.

Istotą pracy tymczasowej jest to, że umowa o pracę łączy pracownika z agencją pracy tymczasowej (to ona jest tutaj pracodawcą), choć pracownik wykonuje swe obowiązki służbowe na rzecz odrębnego podmiotu (pracodawcy-użytkownika). Powyższe odbywa się na podstawie umowy łączącej pracodawcę-użytkownika z agencją, pracownik natomiast nie jest związany umową z przedsiębiorstwem, w którym wykonuje on pracę.

Przedsiębiorstwo, które korzysta z usług agencji pracy tymczasowej, płaci jej za wypożyczenie pracownika. W przypadku stwierdzenia, że pracownik w sposób zadowalający spełnia stawiane przed nim zadania, firma dla której świadczy on pracę, może wyjść z inicjatywą ominięcia pośrednictwa agencji pracy i zatrudnienia pracownika bezpośrednio. Wskazuję, iż co do zasady jest to możliwe i zgodne z prawem, lecz dopiero po zakończeniu czasu trwania umowy z agencją.

Część agencji, chcąc zabezpieczyć swoje interesy próbuje stosować w umowach z przedsiębiorstwami oraz z pracownikami klauzule zakazujące późniejszej wzajemnej współpracy tych ostatnich. Zgodnie z treścią takich klauzul, nawet po wygaśnięciu umowy z agencją, pracodawca nie może zatrudnić danego pracownika z pominięciem pośrednictwa agencji - pod rygorem naliczenia kar finansowych.

Jednakże, w myśl art. 12 ustawy z dnia 09.07.2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, stosowanie takich klauzul w umowach między pracodawcą-użytkownikiem a agencją jest nieważne. Także pracownik tymczasowy, u którego w treści umowy o pracę zawartej z agencją widnieje zapis o zakazie podjęcia zatrudnienia w firmie pracodawcy-użytkownika po zakończeniu wykonywania u niego pracy tymczasowej, może nie stosować się do tego zakazu.

Wskazuję jednak, iż powyższe unormowania odnoszą się do osób, które łączy z agencją pracy umowa o pracę. Tymczasem w zakresie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenie, umowa o dzieło), zawieranych między pracownikami a agencją, regulacja ustawy jest szczątkowa i w zasadzie jedynym przepisem jest w tym zakresie art. 26 ust. 2, który mówi, iż do osób skierowanych do pracy tymczasowej na podstawie umowy prawa cywilnego - stosuje się odpowiednio przepisy art. 8, 9 ust. 1 oraz art. 23. Nie wymieniono tutaj natomiast art. 12, zawierającego powyżej opisany zakaz stosowania omawianych klauzul.

Tymczasem, gdyby wolą ustawodawcy była ochrona osób zatrudnionych na mocy umów cywilnoprawnych w tym zakresie, wówczas w dyspozycji art. 26 ust. 2 znaleźlibyśmy także nakaz odpowiedniego stosowania art. 12 ustawy. Wobec braku takiego zapisu, należy przyjąć, iż w zakresie umów cywilnoprawnych zawieranych z zatrudnionym, agencja może się posługiwać omawianymi klauzulami. W umowy cywilnoprawne bowiem na przepisy prawa znacząco mniej ingerują, niż dzieje się to w przypadku umów o pracę. Niemniej jednak, w pewnych sytuacjach zawarcie takiej klauzuli o zakazie współpracy miedzy pracodawcą-użytkownikiem a pracownikiem może zostać uznane co najmniej za naruszenie zasad współżycia społecznego. Należałoby to jednak oceniać na gruncie konkretnego przypadku.

Dodatkowo wskazuję, że choć w ustawie z dnia 09.07.2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych nie przewidziano żadnych ograniczeń dla zawierania umów cywilnoprawnych z osobami kierowanymi do pracy, to jednak w myśl art. 5, należy stosować tu odpowiednio przepisy Kodeksu pracy, definiujące stosunek pracy i ograniczające dopuszczalność stosowania umów cywilnoprawnych, w tym umowy o dzieło - jeżeli stosunek pomiędzy osobą zatrudnioną a podmiotem zatrudniającym, zawiera cechy stosunku pracy (cechy stosunku pracy tymczasowej). Uznaje się, że jeżeli w danej relacji istnieją cechy stosunku pracy, to - bez względu na nazwę umowy i sposób jej rozliczenia w zakresie składek na ubezpieczenia społeczne - mamy tutaj do czynienia z umową o pracę, a pracownik może na drodze sądowej dochodzić stwierdzenia tego faktu. Jeżeli zatem przyjąć, że pomimo iż umowa czytelnika nazwana została umową o dzieło, lecz praca przez niego wykonywana ma cechy pracy ściśle podporządkowanej - to w istocie zakaz umieszczania przez agencję omawianej klauzuli byłby w stosunku do tej umowy wiążący. Ze względu jednak na brak wiedzy w przedmiocie szczegółowych warunków zatrudnienia czytelnika - nie sposób dokonać tu wiążącej oceny. Celowe może być w tym zakresie skorzystanie z pomocy Państwowej Agencji Pracy.



Opracowała