Fakty i opinie
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Wiadomości
Dodaj raport
Fakty i Opinie Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Rzeź Gdańska. Krwawa woda, ale nie w Raduni

Marcin Stąporek
13 listopada 2011 (artykuł sprzed 12 lat) 
Opinie (158)
Najnowszy artykuł na ten temat Zamek w Gdańsku. Wciąż fascynuje i wywołuje dyskusje
Nocna napaść krzyżaków – ilustracja do opowiadania Ewy Szelbug-Zarembiny, „Płomyk” nr 23, 1933 r. Nocna napaść krzyżaków – ilustracja do opowiadania Ewy Szelbug-Zarembiny, „Płomyk” nr 23, 1933 r.

Nocna napaść krzyżaków – ilustracja do opowiadania Ewy Szelbug-Zarembiny, „Płomyk” nr 23, 1933 r.

Współczesny „krzyżak” podczas turnieju rycerskiego, rozgrywanego w miejscu, gdzie wznosił się gród gdański, a następnie zamek komtura krzyżackiego. Współczesny „krzyżak” podczas turnieju rycerskiego, rozgrywanego w miejscu, gdzie wznosił się gród gdański, a następnie zamek komtura krzyżackiego.

Współczesny „krzyżak” podczas turnieju rycerskiego, rozgrywanego w miejscu, gdzie wznosił się gród gdański, a następnie zamek komtura krzyżackiego.

fot. Joanna Stąporek

Ujście Raduni do Motławy w Krępcu niedaleko Gdańska. Ujście Raduni do Motławy w Krępcu niedaleko Gdańska.

Ujście Raduni do Motławy w Krępcu niedaleko Gdańska.

fot. Marcin Stąporek/trojmiasto.pl

Dokładnie 703 lata temu, 13 listopada 1308 roku, doszło do tzw. "Rzezi Gdańska". Wbrew ludowej opowieści wody Raduni nie spłynęły jednak krwią, bo rzeka... nie płynęła wtedy przez miasto.



W 1308 r. skomplikowane gry polityczne, w których uczestniczyło pomorskie rycerstwo, skupione wokół możnego rodu Święców i niechętne rządom Władysława Łokietka, margrabiowie Brandenburgii, sympatyzujący z nimi mieszczanie gdańscy (w większości niemieckiego pochodzenia), wierni Łokietkowi rycerze pochodzący z Pomorza i innych dzielnic Polski, a także wojska zakonu krzyżackiego, doprowadziły w efekcie do gwałtownych wydarzeń, znacznych zniszczeń miasta i śmierci trudnej do ustalenia liczby jego mieszkańców. Te zdarzenia określane są zwykle jako Rzeź Gdańska.

W wielu nowożytnych tekstach, wspominających to wydarzenie, przywołuje się tekst kołysanki, opublikowanej po raz pierwszy w poemacie Hieronima Derdowskiego "O panu Czôrlińscim co do Pucka po sece jachôł", ułożonym w 1880 r. Żona tytułowego bohatera, usypiając córeczkę, śpiewa:

Ziuziu, ziuziu, corulenko,
Zabilë cy ojca w rënku,
Zabilë go ze drudzimi
Toporami żelaznymi.
A w Raduni krwawô woda,
Szkoda ojca, żëcô szkoda!
(...)
Wiónek bierzesz do dóm sobie,
Kładzesz go na tatci grobie!
Klęcząc modlisz sę za ojca,
Co go zabił Krziżôk zbójca.
A w Raduni krwawô woda,
Szkoda ojca, żëcô szkoda!

Sam Derdowski twierdził, jakoby motyw ten zaczerpnął z autentycznej kołysanki, od stuleci śpiewanej przez kaszubskie niańki. Najpoważniejsi badacze, jak np. prof. Jan Stanisław Bystroń, brali te zapewnienia za dobrą monetę i dochodzili do wniosku, że jest to relikt ludowej pieśni posiadającej walor przekazu historycznego.

Dzięki uznaniu przez autorytety naukowe, kołysanka pani Czôrlińskiej weszła do literatury i do zbiorowej świadomości Polaków. Da się nawet zaobserwować pojawianie się w obiegu różnych wariantów tekstu, co wiązało się ze zmianą kaszubszczyzny Derdowskiego na standardowy język polski (by uzyskać lepszy rym do "rynku", zmieniono "córuleńko" na "mały synku"), a czasem z jej niezrozumieniem - u niektórych autorów, zamiast poprawnego "życia szkoda" przeczytać można "że co szkoda".

Legenda o autentyczności kołysanki jest żywotna po dziś dzień. Tymczasem całkiem dobrą przesłanką, pozwalającą zdemaskować ją jako nowożytny apokryf, jest powracająca refrenem krwawa woda Raduni. Autor pieśni miał niejakie pojęcie o topografii wydarzeń z 1308 r. i widocznie kojarzył, że wchodzące w grę miejsca - Zamczysko, Osiek, okolice kościoła św. Katarzyny na Starym Mieście zobacz na mapie Gdańska - położone są w pobliżu czy wręcz nad Kanałem Raduni (potocznie, acz nieściśle, zwanym przez wielu Radunią). Zabrakło mu jednak wiedzy o tym, że kanał ów został wykopany dopiero w okresie panowania krzyżackiego, a właściwa Radunia wpadała w 1308 r. do Motławy w Krępcu, kilka kilometrów na południe od ówczesnego Gdańska zobacz na mapie Gdańska.

Jak podaje prof. Jerzy Samp, już w 1892 r. "Dr Nadmorski" (pseudonim Józefa Łęgowskiego) wskazywał, iż Derdowski skopiował w rzeczywistości fragment rozpowszechnionej w całych Prusach Zachodnich rzewnej ballady o pewnej pannie ze Starogardu, którą niefortunny kochanek porwał rodzinie i wywiózł aż do Krakowa. Bracia uprowadzonej odnaleźli ich tam i w karczmie przy Rynku dokonali krwawej pomsty za uwiedzenie dziewczyny. Ona sama nad zwłokami zamordowanego nuci pieśń - kołysankę dla mającego dopiero przyjść na świat potomka:

Lulu, lulu, mój synulu,
Zabili ojca na rynulu,
Zabili go wujaszkowie,
Twojej matki braciszkowie.

Nie miejmy jednak pretensji do Hieronima Derdowskiego - nic nie wskazuje, by on sam traktował swój utwór jako coś więcej, niż "łgôrstwa" - wskazuje na to choćby otwierająca Pana Czôrlińsciego, żartobliwa, kierowana do Józefa Ignacego Kraszewskiego, dedykacja.

Ile ofiar Rzezi Gdańska?

Źródła wahają się między 10 tys. ofiar w bulli papieża Klemensa V z 1310 r. a 15-16 "rabusiów" do których zabicia gotowi byli przyznać się krzyżacy. Ponieważ papież w tym czasie na zlecenie króla Francji rozprawiał się z templariuszami, mógł więc być zainteresowany pokazaniem w złym świetle bratniego im zakonu. Krzyżacy, ze zrozumiałych względów, też mataczyli, a poza tym nie mieli interesu w liczeniu ofiar. Pierwszy tom "Historii Gdańska" (prof. Kazimierz Jasiński) przyjmuje "nie mniej niż 60, nie więcej niż kilkaset osób". W tej liczbie kilkunastu znaczniejszych rycerzy (to może być właśnie tych 15-16 wspomnianych przez świadków krzyżackich).


***

Korzystałem z eseju Jerzego Sampa pt. "Masakra gdańska i krwawa woda", zawartego w zbiorze tegoż autora pt. "Z woli morza. Bałtyckie mitopeje", wyd. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Gdańsk 1987.

Fragment poematu "O panu Czôrlińscim co do Pucka po sece jachôł" cytowany według: Tadeusz Lipski, "Remusowi króm. Wypisy z literatury kaszubskiej dla nauczycieli języka polskiego", wyd. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Gdańsk 1990.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Zobacz także

Krzyżacy: historia, ciekawostki, budowle (7)

Opinie (158) ponad 10 zablokowanych

  • 2011-11-13 12:43

    A co z tymi co spalili gdańsk w 1945 ? (7)

    A co z tymi co spalili gdańsk w 1945 ?

    historyk

    12 lat

    • 10 5

    • 2011-11-13 12:55

      Poszli sobie

      jedni i drudzy

      bówka

      12 lat

      • 2 0

    • 2011-11-13 13:04

      A o to już zasługa wyzolicieli spod znaku sierpa i młota. (4)

      12 lat

      • 6 3

      • 2011-11-13 13:10

        GDYBY (3)

        Hitler nie nakazał bronić centrum Gdańska do ostatniego żołnierza i naboju, być może tych zniszczeń by nie było. A bombardowali miasto i podpalali nie tylko Ruski (nie jestem ich zwolennikiem), ale też naloty aliantów (w tym Amerykanów). Poza tym Gdańsk w wyobrażeniu Ruskich był pierwszym niemieckim miastem, do którego wkroczyli i mścili się za 20 mln swoich, którzy zginęli w tej wojnie (jeszcze wówczas nie wiedziano, czy miasto będzie przynależeć do Polski - czego przykładem Obwód Kalingradzki. Na dodatek większość mieszkańców mówiła po niemiecku, ponieważ Polaków hitlerowcy już wcześniej wymordowali bądź wysiedlili z miasta.Bądźmy obiektywni i nie popadajmy w skrajności.

        gdańszczanin

        12 lat

        • 2 4

        • 2011-11-13 13:16

          kolego drogi (2)

          Niemcy opuścili Gdańsk przed przyjściem Ruskich, bo właśnie chcieli, by walki go ominęły.Niestety Rosjanie postanowili wcielić nową świątłą ideę z dziedziny architektury - projektowanie miasta bojem - i zasypali je pociskami. To raz. Dwa - bardzo dużo budynków przetrwało tą zawieruchę, a rozwalili je dopeiro w latach 60/70 na cegły na PKiN. Tak było z Senatem, Volktagiem, Domem handlowym braci Freymann, wieloma oryginalnymi kamienicami na Starym i Głównym Mieście.

          konserwa

          12 lat

          • 7 3

          • 2011-11-13 13:21

            No to poczytaj sobie

            chociażby "Wydarzyło się w Gdańsku" autorstwa Tuska, którego raczej o niesprzyjanie Niemcom się nie posądza, czy "Elementarz gdańszczanina" (sorry, zapomniałem nazwisko tego autora)

            gdańszczanin

            12 lat

            • 0 3

          • 2011-11-13 13:36

            Pewnie

            opuścili Gdańsk, wieszając po drodze na lipach Alei Zwycięstwa swoich bohaterów. Puknij się człowieku w czoło. Kto ci takich rzeczy naopowiadał? Pewnie pani Erika S.

            Długowieczny, by wiedzieć

            12 lat

            • 1 4

    • 2011-11-13 13:12

      siedzą w parlamencie

      teraz

      asd

      12 lat

      • 3 0

  • 2011-11-13 12:52

    jestem z GDAŃSKA! (2)

    a do tego artykułu nic nie wiedziałem o tych wydarzeniach,proszę o więcej,lub linki do stron z historią naszego pięknego MIASTA

    normal

    12 lat

    • 7 3

    • 2011-11-13 14:06

      strona o starym Gdańsku

      adams3872

      12 lat

      • 1 0

    • 2011-11-13 21:25

      Twoje miasto(wieś)

      jest gdzieś na wschodzie,Ty nie masz z Gdanskiem nic wspólnego.

      oli

      12 lat

      • 0 2

  • 2011-11-13 14:05

    super

    uważam ,że takie artykuły o dawnym Gdańsku i historii Gdańska to bardzo ciekawe tematy i powinno być ich o wiele więcej i częściej ....jest co pisać i przypominać ,bardzo interesujące

    adams3872

    12 lat

    • 7 1

  • 2011-11-13 14:16

    I love Gdansk

    Gdansk to Szlachta pelna geba!!!od 1000 lat nam to tlumacza ale do nas to nie dociera.kazdemu kto ma dowod osobisty -ur. w Gdansku, powinien miec pucowane buty przez turystow z zachodu!!

    12 lat

    • 9 8

  • 2011-11-13 14:25

    Nie mogl krol Lokietek wynajac tych 300 spartian to by tych krzyrzakow wytlukli w jedna noc!!!

    12 lat

    • 10 4

  • 2011-11-13 14:59

    Rzez Gdańska to wymysl ruskich, tam nie zginelo 100tys tylko kilkudziesieciu ludzi ale (4)

    ze niemcy byli za komuny na cenzurowanym to dodano 'tys' i byla RZEZZ...smieszne czytalem dokumenty zrodlowe i GO...wno a nie RZEZ polecm lektury troche

    max

    12 lat

    • 3 10

    • 2011-11-13 19:10

      .. Niemcy za komuny byli na cenzurowanym (2)

      No, ale za to teraz za pozwoleniem władz przyjeżdżają młodzi naziści nauczać jak Polacy powinni obchodzić swoje święta

      12 lat

      • 3 1

      • 2011-11-13 19:34

        nie naziści a anynaziści, ogarnij się! (1)

        12 lat

        • 1 3

        • 2011-11-13 20:48

          naziści, naziści panie Ogarnięty

          czyli narodowi socjaliści tzn brunatne lewactwo. A tak na marginesie co, to są ci anynaziści ?

          12 lat

          • 3 0

    • 2011-11-13 20:45

      Ależ dokumenty źródłowe mówią o rzezi - choćby list opata oliwskiego

      który od krzyżaków wykupił ciała rycerzy. Archeolodzy znajdują w warstwie XIV wiecznej ślady ogromnego pożaru, co potwierdza przekazy źródłowe o tym że krzyżacy wycięli część mieszkańców, resztę wygnali a miasto spalili.

      12 lat

      • 3 0

  • 2011-11-13 15:02

    11.11.11 NIEMCY ZROBILI MORDOBICIE POLAKOM W WARSZAWIE (4)

    Polska Państwowa Policja i Rząd zdali egzaqmin bo 11.11.11 Kochane Niemcy zrobili mordobicie Polakom w Warszawie w Dzień Św Niepodległości rannych/poszkodowanych było tylko 40 policjantów a po streonie Niemieckiej podobno nikt.

    Rodło

    12 lat

    • 9 14

    • 2011-11-13 15:09

      38 rannych poszkodowanych Polaków (1)

      Kochane Niemcy wszyscy cali jak podają medja

      Historia się powtarza

      12 lat

      • 3 5

      • 2011-11-13 16:19

        Już ich podobno zwolnili. Kto wie moze władze miasta przeproszą niemieckich lewackich bojówkarzy za to że w ogóle ich zatrzymano a moze i odszkodowania dostaną za "krzywdy moralne"

        12 lat

        • 7 3

    • 2011-11-13 16:20

      Nejciekawsze jest to że nikt się nie przyznaje do ich zaproszenia! Lewa strona wypiera sie wszystkiego !

      12 lat

      • 5 1

    • 2011-11-13 23:20

      Jak było to "mordobicie" z policją to wszyscy Niemcy siedzieli już na komendzie pod kluczem

      Mordobicie było później i Niemcy już nie brali w nim udziału

      12 lat

      • 4 2

  • 2011-11-13 15:19

    ale za to Strzyża zawsze płynęła przez WRZESZCZ

    12 lat

    • 8 0

  • 2011-11-13 16:00

    ta... (1)

    ta cała gwara kaszubska wzięła się z tego że byli na okrągło narąbaniokowitą,do tego totalne braki w uzębieniu i z tąd te całe ąci i ałci !

    bodekk

    12 lat

    • 11 7

    • 2011-11-13 17:13

      a twoja gwara

      szczególnie "z tąd" to typowy bełkot spod baru piwnego.

      12 lat

      • 5 0

  • 2011-11-13 18:32

    Radunia - brudna. (1)

    Zagonić więżniów do czyszczenia Radunii.Brudna ,zarośnięta co włodarze nie widzą ?

    Tom z Gda.

    12 lat

    • 8 0

    • 2011-11-13 23:01

      No to była okazja,

      ale w Warszawie wypuścili ok. 90 niemców z aresztu

      12 lat

      • 2 0

1
2
3
4
5

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej wiadomości (7)

Najczęściej komentowane

Najpierw wystrzał, potem ściana ognia. Tak wybuchł pożar w Nowym Porcie

Tak wybuchł pożar w Nowym Porcie

Stal Rzeszów - Arka Gdynia 1:0. Trauma trwa. Rozczarowanie na inaugurację

Arka rozczarowała. Trauma trwa LIVE!

więcej

Najczęściej czytane