Fakty i opinie
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Wiadomości
Dodaj raport
Fakty i Opinie Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Rzeź Gdańska. Krwawa woda, ale nie w Raduni

Marcin Stąporek
13 listopada 2011 (artykuł sprzed 12 lat) 
Opinie (158)
Najnowszy artykuł na ten temat Zamek w Gdańsku. Wciąż fascynuje i wywołuje dyskusje
Nocna napaść krzyżaków – ilustracja do opowiadania Ewy Szelbug-Zarembiny, „Płomyk” nr 23, 1933 r. Nocna napaść krzyżaków – ilustracja do opowiadania Ewy Szelbug-Zarembiny, „Płomyk” nr 23, 1933 r.

Nocna napaść krzyżaków – ilustracja do opowiadania Ewy Szelbug-Zarembiny, „Płomyk” nr 23, 1933 r.

Współczesny „krzyżak” podczas turnieju rycerskiego, rozgrywanego w miejscu, gdzie wznosił się gród gdański, a następnie zamek komtura krzyżackiego. Współczesny „krzyżak” podczas turnieju rycerskiego, rozgrywanego w miejscu, gdzie wznosił się gród gdański, a następnie zamek komtura krzyżackiego.

Współczesny „krzyżak” podczas turnieju rycerskiego, rozgrywanego w miejscu, gdzie wznosił się gród gdański, a następnie zamek komtura krzyżackiego.

fot. Joanna Stąporek

Ujście Raduni do Motławy w Krępcu niedaleko Gdańska. Ujście Raduni do Motławy w Krępcu niedaleko Gdańska.

Ujście Raduni do Motławy w Krępcu niedaleko Gdańska.

fot. Marcin Stąporek/trojmiasto.pl

Dokładnie 703 lata temu, 13 listopada 1308 roku, doszło do tzw. "Rzezi Gdańska". Wbrew ludowej opowieści wody Raduni nie spłynęły jednak krwią, bo rzeka... nie płynęła wtedy przez miasto.



W 1308 r. skomplikowane gry polityczne, w których uczestniczyło pomorskie rycerstwo, skupione wokół możnego rodu Święców i niechętne rządom Władysława Łokietka, margrabiowie Brandenburgii, sympatyzujący z nimi mieszczanie gdańscy (w większości niemieckiego pochodzenia), wierni Łokietkowi rycerze pochodzący z Pomorza i innych dzielnic Polski, a także wojska zakonu krzyżackiego, doprowadziły w efekcie do gwałtownych wydarzeń, znacznych zniszczeń miasta i śmierci trudnej do ustalenia liczby jego mieszkańców. Te zdarzenia określane są zwykle jako Rzeź Gdańska.

W wielu nowożytnych tekstach, wspominających to wydarzenie, przywołuje się tekst kołysanki, opublikowanej po raz pierwszy w poemacie Hieronima Derdowskiego "O panu Czôrlińscim co do Pucka po sece jachôł", ułożonym w 1880 r. Żona tytułowego bohatera, usypiając córeczkę, śpiewa:

Ziuziu, ziuziu, corulenko,
Zabilë cy ojca w rënku,
Zabilë go ze drudzimi
Toporami żelaznymi.
A w Raduni krwawô woda,
Szkoda ojca, żëcô szkoda!
(...)
Wiónek bierzesz do dóm sobie,
Kładzesz go na tatci grobie!
Klęcząc modlisz sę za ojca,
Co go zabił Krziżôk zbójca.
A w Raduni krwawô woda,
Szkoda ojca, żëcô szkoda!

Sam Derdowski twierdził, jakoby motyw ten zaczerpnął z autentycznej kołysanki, od stuleci śpiewanej przez kaszubskie niańki. Najpoważniejsi badacze, jak np. prof. Jan Stanisław Bystroń, brali te zapewnienia za dobrą monetę i dochodzili do wniosku, że jest to relikt ludowej pieśni posiadającej walor przekazu historycznego.

Dzięki uznaniu przez autorytety naukowe, kołysanka pani Czôrlińskiej weszła do literatury i do zbiorowej świadomości Polaków. Da się nawet zaobserwować pojawianie się w obiegu różnych wariantów tekstu, co wiązało się ze zmianą kaszubszczyzny Derdowskiego na standardowy język polski (by uzyskać lepszy rym do "rynku", zmieniono "córuleńko" na "mały synku"), a czasem z jej niezrozumieniem - u niektórych autorów, zamiast poprawnego "życia szkoda" przeczytać można "że co szkoda".

Legenda o autentyczności kołysanki jest żywotna po dziś dzień. Tymczasem całkiem dobrą przesłanką, pozwalającą zdemaskować ją jako nowożytny apokryf, jest powracająca refrenem krwawa woda Raduni. Autor pieśni miał niejakie pojęcie o topografii wydarzeń z 1308 r. i widocznie kojarzył, że wchodzące w grę miejsca - Zamczysko, Osiek, okolice kościoła św. Katarzyny na Starym Mieście zobacz na mapie Gdańska - położone są w pobliżu czy wręcz nad Kanałem Raduni (potocznie, acz nieściśle, zwanym przez wielu Radunią). Zabrakło mu jednak wiedzy o tym, że kanał ów został wykopany dopiero w okresie panowania krzyżackiego, a właściwa Radunia wpadała w 1308 r. do Motławy w Krępcu, kilka kilometrów na południe od ówczesnego Gdańska zobacz na mapie Gdańska.

Jak podaje prof. Jerzy Samp, już w 1892 r. "Dr Nadmorski" (pseudonim Józefa Łęgowskiego) wskazywał, iż Derdowski skopiował w rzeczywistości fragment rozpowszechnionej w całych Prusach Zachodnich rzewnej ballady o pewnej pannie ze Starogardu, którą niefortunny kochanek porwał rodzinie i wywiózł aż do Krakowa. Bracia uprowadzonej odnaleźli ich tam i w karczmie przy Rynku dokonali krwawej pomsty za uwiedzenie dziewczyny. Ona sama nad zwłokami zamordowanego nuci pieśń - kołysankę dla mającego dopiero przyjść na świat potomka:

Lulu, lulu, mój synulu,
Zabili ojca na rynulu,
Zabili go wujaszkowie,
Twojej matki braciszkowie.

Nie miejmy jednak pretensji do Hieronima Derdowskiego - nic nie wskazuje, by on sam traktował swój utwór jako coś więcej, niż "łgôrstwa" - wskazuje na to choćby otwierająca Pana Czôrlińsciego, żartobliwa, kierowana do Józefa Ignacego Kraszewskiego, dedykacja.

Ile ofiar Rzezi Gdańska?

Źródła wahają się między 10 tys. ofiar w bulli papieża Klemensa V z 1310 r. a 15-16 "rabusiów" do których zabicia gotowi byli przyznać się krzyżacy. Ponieważ papież w tym czasie na zlecenie króla Francji rozprawiał się z templariuszami, mógł więc być zainteresowany pokazaniem w złym świetle bratniego im zakonu. Krzyżacy, ze zrozumiałych względów, też mataczyli, a poza tym nie mieli interesu w liczeniu ofiar. Pierwszy tom "Historii Gdańska" (prof. Kazimierz Jasiński) przyjmuje "nie mniej niż 60, nie więcej niż kilkaset osób". W tej liczbie kilkunastu znaczniejszych rycerzy (to może być właśnie tych 15-16 wspomnianych przez świadków krzyżackich).


***

Korzystałem z eseju Jerzego Sampa pt. "Masakra gdańska i krwawa woda", zawartego w zbiorze tegoż autora pt. "Z woli morza. Bałtyckie mitopeje", wyd. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Gdańsk 1987.

Fragment poematu "O panu Czôrlińscim co do Pucka po sece jachôł" cytowany według: Tadeusz Lipski, "Remusowi króm. Wypisy z literatury kaszubskiej dla nauczycieli języka polskiego", wyd. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Gdańsk 1990.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Zobacz także

Krzyżacy: historia, ciekawostki, budowle (7)

Opinie (158) ponad 10 zablokowanych

  • 2011-11-13 18:32

    V KOLUMNA (1)

    tak sobie czytam i czytam i te minusiki i plusiki i się dziwię skąd tu tyle germanofili??? Na spadochronach ich zrzucili, czy co? A może to ci co robili zadymę w Warszawie zwiali do Gdańska? Ale Polska górą, bo chociaż piszą po polsku.

    zwycięzca spod Grunwaldu

    12 lat

    • 6 9

    • 2011-11-13 19:01

      Pod Grunwaldem ? Też tam byłem i Krzyżaków biłem

      Pozdrawiam serdecznie

      Zbyszko z Wrzeszcza

      12 lat

      • 3 2

  • 2011-11-13 19:26

    Mityczna wizja (3)

    Krzyżaków mordujących polskich rzekomo mieszczan jest oczywiście o wiele silniejsza od tego, co na ten temat głoszą źródła historyczne :D Smutne. A Krzyżacy, cóż... wyrżnęli nieco gdańskich mieszczan, tych samych, którzy przeciwko władzy Łokietka wezwali sobie na pomoc Brandenburczyków. Krzyżacy (Niemcy) Brandenburczyków (też Niemców) usunęli, po czym spacyfikowali mieszczan (też Niemców)...

    12 lat

    • 7 3

    • 2011-11-13 20:51

      A mówią o potwornej rzezi i wygnaniu częsci mieszczan (1)

      A ci rebelianci to na pewno zabici przez krzyżaków polscy rycerze, w dodatku pasowani przez króla Władysława Łokietka. A to właśnie ich pochował opat oliwski (nota bene niemiec) w kościele św Jakuba. A archeolodzy znjadują ślady pożaru o wznieconego przez zdobywców o którym wspominają te źródła.Ale mniejszość niemiecka to zakały i nadal będą pisać androny

      12 lat

      • 3 2

      • 2023-11-13 21:00

        Za Bugiem tacy mądrzy nie byliście.

        8 miesięcy

        • 0 0

    • 2021-01-15 09:22

      tyta

      branderburgia kmiocie to pomorze nie polska Gdansk wezwal swoich przeciwko kacz lokietkowi brandenburgia to pomorze Lokietek to twoj poloku zdrajca co wezwal zakonNMP do pomocy jak konrad mazowiecki er hilfr ruff gegen prussien

      3 lata

      • 0 0

  • 2011-11-13 20:28

    Zakazać i wymazać z pamięci. UE bez krwi. Tylko postęp....

    II wojnę światą wywołali ---- cyt.: "wrogowie wolności".Zrelatywizować wszystko.Zaprzestać nauki dziejów Polski.Dzieci wozić na fermy strusi, a nie na Westerplatte.Więcej ludzi z plasteliny....

    deszcz

    12 lat

    • 5 2

  • 2011-11-13 20:45

    niezalezna.pl (1)

    super relacje z Warszawy

    12 lat

    • 7 1

    • 2011-11-13 21:04

      Piszą o Gdynianinie pobitym przez lewaków z Niemiec. Lezy w szpitalu. Sami Niemcy wszystkiemu przeczą a mało tego nawiązują bezczelnie do 1939 roku!!! jakbysmy w 1939 roku to my zaatakowali Niemcy!!! Kto tu jest neoofaszstą?

      12 lat

      • 7 1

  • 2011-11-13 21:11

    Może my Polacy powinniśmy pojechac na 1 Maja do Berlina

    bronić Niemcy przed niemieckimi neofaszystami?

    12 lat

    • 10 1

  • 2011-11-13 22:21

    Miazga...

    Czy krzyżacy to dzisiejszy my katolicy??? :O

    natazs

    12 lat

    • 2 1

  • 2011-11-13 22:25

    Historia kołem się toczy Niemcy znów zrfobili mordobicie Polakom w dniu ich Św Narodowego. (2)

    Konrad Mazowiecki sprowadził Niemców do bicia Polaków a teraz Lewacy i KP sprowadzili Niemców do Mordobicia Polaków w dniu ich Św Niepodległości.Niemcy jeswzcze pokażą Polakom że Polak to mięso do bicia i do Likwidacji cały Naród.

    Gryf

    12 lat

    • 7 8

    • 2011-11-14 13:14

      Jak było mordobicie to niemcy juz siedzieli (1)

      to Prali Kibole

      Gutek

      12 lat

      • 1 2

      • 2011-11-16 08:46

        Lyse bezideowe bydlo .

        Powinni ich energie wykorzystac do ciezkiej pracy, moze by sie na cos przydala ich energia.Moze powinni podwyzszyc kamieniami Giewont?

        pilne

        12 lat

        • 1 1

  • 2011-11-13 22:35

    i znów Polacy zamordowali biednych niemców.

    Zupełnie jak według najnowszej interpracji telewizyjenej II Wojny.Może za 4 lata prawda powróci.

    jaj

    12 lat

    • 6 2

  • 2011-11-13 22:51

    I znowu Niemcy obili morde Polakom w dniu 11 Listopadzie 2011 roku

    He, He, He !!! Mordobicie Polaków w ich Św Niepodległości po 150 lat niewolo.Niewolniczy kraj i Niewolniczy Naród do bicia przez Niemców.

    Kol

    12 lat

    • 5 6

  • 2011-11-13 23:12

    Czy aby napewno tak było?

    12 lat

    • 1 2

1
2
3
4
5

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej wiadomości (7)

Najczęściej komentowane

Najpierw wystrzał, potem ściana ognia. Tak wybuchł pożar w Nowym Porcie

Tak wybuchł pożar w Nowym Porcie

Stal Rzeszów - Arka Gdynia 1:0. Trauma trwa. Rozczarowanie na inaugurację

Arka rozczarowała. Trauma trwa LIVE!

więcej

Najczęściej czytane