Fakty i opinie
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Wiadomości
Dodaj raport
Fakty i Opinie Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Tajemnica wielkiego Żurawia nad Motławą

Michał Ślubowski
22 października 2022 (artykuł sprzed 1 roku) 
Opinie (56)
3
  • Pochodzące prawdopodobnie z rozebranego kościoła grodowego w Gdańsku bazy zostały wykorzystane przy budowie Żurawia w drugiej połowie XIV wieku.
  • Pochodzące prawdopodobnie z rozebranego kościoła grodowego w Gdańsku bazy zostały wykorzystane przy budowie Żurawia w drugiej połowie XIV wieku.
  • Pochodzące prawdopodobnie z rozebranego kościoła grodowego w Gdańsku bazy zostały wykorzystane przy budowie Żurawia w drugiej połowie XIV wieku.

Pochodzące prawdopodobnie z rozebranego kościoła grodowego w Gdańsku bazy zostały wykorzystane przy budowie Żurawia w drugiej połowie XIV wieku.

Paradoksalnie, choć Żuraw jest jednym z najbardziej znanych budynków w Gdańsku, to wciąż skrywa wiele tajemnic. Dzisiaj opiszemy jedną z nich.



Który okres z dziejów Gdańska najbardziej cię interesuje?

Zanim jednak zajmiemy się Żurawiem, musimy cofnąć się w czasie do XII wieku i opowiedzieć o najstarszym gdańskim kościele. Była to świątynia grodowa, która powstała po podboju Pomorza Wschodniego przez Bolesława Krzywoustego.

Otrzymał on wezwanie Bożej Rodzicielki Marii. Świątynia była kościołem grodowym, czyli głównym (często jedynym) kościołem parafii przy siedzibie feudała.

Nie wiadomo, jak wyglądał najstarszy gdański kościół



Niestety na chwilę obecną nie jesteśmy w stanie zrekonstruować wyglądu najstarszego gdańskiego kościoła. Do tej pory archeologowie nie natrafili na fundamenty budynku i bardzo możliwe, że tak nigdy się nie stanie. Pozostają nam jedynie domysły i przypuszczenia.

Możemy jednak przypuszczać, że w ciągu kolejnych wieków kościół najprawdopodobniej zmienił swoją formę: być może świątynia na początku XIII wieku była powiększona do rozmiarów bazyliki. Nie wiadomo również, czy od początku była budowlą murowaną, czy z czasem zastąpiono drewnianą konstrukcję trwalszym materiałem.

61-letnia gazeta znaleziona przy remoncie Żurawia 61-letnia gazeta znaleziona przy remoncie Żurawia

Według doktora Piotra Samóla z Politechniki Gdańskiej świątynia była raczej niewielka. Pierwsze wzmianki o wezwaniu kościoła pochodzą dopiero z XIII wieku. Pojawia się ono w epitafium na cześć księcia Świętopełka oraz w liście księcia Mściwoja II do Brandenburczyków.

W tym ostatnim znajduje się wzmianka o trzech budowlach sakralnych: o kościele mieszczan, braci oraz o kościele grodowym, sanctae Dei genetricis Mariae.

Pomimo że nie odnaleziono do tej pory fundamentów świątyni, lokalizuje się ją w rejonie pomiędzy ulicami Czopową, Grodzką i SukiennicząMapka. Podstawą tego założenia było odkrycie przy ulicy Sukienniczej 18-19Mapka reliktów cmentarzyska. Chociaż większość pochówków pochodziła z czasów krzyżackich, część z nich, położonych głębiej, archeologowie datują na okres istnienia grodu. Przesłankami z taką tezą są pochówki kobiet i dzieci oraz dębowe trumny, zbudowane z ręcznie łupanych desek. Nekropolia musiała znajdować się w najbliższym otoczeniu kościoła.

Kościół rozebrany, żeby mógł powstać zamek?



Kiedy w 1308 roku Krzyżacy zdobyli Gdańsk i zniszczyli miasto samorządowe, początkowo osadzili swoją załogę w dawnym grodzie. Najprawdopodobniej kościół Bożej Rodzicieli Marii przetrwał wydarzenia 1308 roku, a rycerze z czarnym krzyżem na białych płaszczach wykorzystywali go do swoich celów.

Zamek w Gdańsku. Wciąż fascynuje i wywołuje dyskusje Zamek w Gdańsku. Wciąż fascynuje i wywołuje dyskusje

Z czasem nowi władcy Gdańska postanowili zbudować w widłach Motławy i Wisły zamek - symbol swojej władzy i jednocześnie narzędzie kontroli. Zabudowania grodu zostały rozebrane, taki też los spotkał najstarszą gdańską świątynię. Być może właśnie dlatego nigdy nie poznamy dokładnej lokalizacji kościoła.

Materiał pozyskany z rozbiórki był wykorzystany do realizacji inwestycji budowlanych na terenie Gdańska. Kościół grodowy przestał istnieć przed 1340 rokiem.

Relikty najstarszego kościoła w Żurawiu?



Żurawia, czyli potężną bramę wodną i jednocześnie dźwig portowy, zbudowano w tym samym czasie, czyli w XIV wieku. Chociaż znana nam bryła to efekt XV-wiecznej przebudowy, brama w tym miejscu znajdowała się już wiek wcześniej - pierwsza znana wzmianka o Żurawiu pochodzi z 1367 roku.

Do jego budowy prawdopodobnie użyto pewnych elementów dawnego kościoła grodowego. Konkretnie chodzi o kamienne bazy kolumn. Na dzisiaj doktor Samól za relikty kościoła grodowego uznaje:
  • romański kapitel znaleziony na ulicy Tkackiej,
  • bazę kolumny, która znajduje się w piwnicy Domu Przyrodników,
  • bazę kolumny znajdującą się na dziedzińcu Dworu Artusa,
  • bazy pod słupami w Żurawiu.


Konstrukcja Żurawia zeskanowana przez naukowców

Te późnoromańskie bazy mają charakterystyczny element: szpony po bokach, zwane również żabkami. Z kolei na Tkackiej odnaleziono głowę kolumienki z ornamentem roślinnym, która stanowiła element dekoracyjny budowli romańskiej. Jeżeli chodzi o piwnicę Domu Przyrodników, w miejscu budynku stała niegdyś kamienica gotycka.

Znajdująca się dziś przed Żurawiem kamienna baza jest repliką tej oryginalnej, pochodzącej z dawnego, nieistniejącego już kościoła grodowego w Gdańsku. Oryginalna baza znajduje się w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Znajdująca się dziś przed Żurawiem kamienna baza jest repliką tej oryginalnej, pochodzącej z dawnego, nieistniejącego już kościoła grodowego w Gdańsku. Oryginalna baza znajduje się w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Gdańsku.

Znajdująca się dziś przed Żurawiem kamienna baza jest repliką tej oryginalnej, pochodzącej z dawnego, nieistniejącego już kościoła grodowego w Gdańsku. Oryginalna baza znajduje się w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Gdańsku.

fot. Michał Ślubowski

Skontaktowałem się z Muzeum Archeologicznym: zarówno kapitel, jak i piwnice będzie można podziwiać po przebudowie głównego oddziału tej placówki. Niestety kamienne bazy widoczne przy Żurawiu to kopie, ale do dzisiaj jest to świadectwo skomplikowanych dziejów Gdańska.

Remont żurawia do wiosny 2024 r.



Przypomnijmy: od wiosny 2022 roku trwa remont Żurawia. Prace zaplanowano na dwa lata. Pochłoną ok. 18 mln zł. W zakresie prac, oprócz konserwacji murów, konstrukcji drewnianej oraz dachu, znalazła się również wymiana żelbetowych stropów, wykonanych podczas powojennej odbudowy. Wymieniona zostanie instalacja elektryczna, elementy sanitarne i przede wszystkim system odpowiedzialny za ochronę i zabezpieczenie przeciwpożarowe obiektu.

Bibliografia:

  1. P. Samól "Kościół grodowy w Gdańsku. Studium z pogranicza historii i architektury"
  2. W. Długokęcki "Środowisko geograficzne i topografia gdańskiego zespołu osadniczego we wczesnym średniowieczu"
  3. H. Paner "Rozwój przestrzenny wczesnośredniowiecznego Gdańska w świetle źródeł archeologicznych"


Dziękuję panu Piotrowi Samólowi za informacje wykorzystane w tym artykule. W tym roku ukazała się fantastyczna książką tego autora pt. "Architektura kościołów dominikańskich w średniowiecznych Prusach", która może zainteresować czytelników tego artykułu.

O autorze

autor

Michał Ślubowski

Popularyzator historii Gdańska, autor bloga Gedanarium i podcastu Historia Gdańska dla każdego oraz współautor podcastu Makabreski, poświęconego mrocznym historiom z przeszłości regionu.

Miejsca

  • Żuraw Gdańsk, Szeroka 67/68

Zobacz także

Więcej w kategorii Fakty i Opinie

Opinie (56) 3 zablokowane

  • 2022-10-22 10:17

    Jedna taka baza

    leżała pod ścianą w kościele św. Jana, kiedy jeszcze był ruiną w połowie lat '90

    Piqś

    1 rok

    • 3 1

  • 2022-10-22 10:55

    O montażu dźwigów

    w wycinkach wypowiedzi Jarosława Kusa...

    1 rok

    • 0 0

  • 2022-10-22 11:24

    Trzeba zbudować maszynę czasu, zrobić 2 wypady w historię i zl!kwidować tych, co do Polski sprowadzili Krzyżaków (17)

    No a potem 7ydow. Chociaż, czy to by pomogło? P0lak zawsze będzie gł_pi. W większości, poza wyjątkami. Przykładem to z tego roku, sprowadzenie milionów 0bcych. Przy bardzo szerokiej aprobacie. W innych krajach myślano i myśli się głównie o swoich mieszkańcach i swoim budżecie.

    1 rok

    • 35 72

    • 2022-10-22 12:01

      A minusujcie, faktów nie zagłuszycie, w tym ekonomicznych (4)

      Co będzie z zadłużeniem Polski na goszczenie tłumów "0bcych". No ale cóż, mamy 800 lat tradycji. Konrada niesławnej pamięci Mazowieckiego też pewnie wychwalano. "Jaki mądry władca, a jak o naszym bezpieczeństwie myśli !"

      1 rok

      • 13 15

      • 2022-10-22 12:19

        minusują pisowscy politycy, ci którzy tak hojnie obdarowują przybyszów ze wschodu różnymi "pińcet plusami" itp... (2)

        oczywiście za nasze pieniądze, gdyż z naszych podatków

        1 rok

        • 13 16

        • 2022-10-22 12:59

          (1)

          Za to plusują potomkowie chamów pańszczyźnianych. Bo przeciez szlachta nigdny nie miała problemów z gośćmi... A tak na powaznie to po sąsiedzku wolisz mieć przyjaciół czy wrogów?? :P

          fog

          1 rok

          • 12 8

          • 2022-10-23 09:02

            Wróg i ,,przyjaciel"

            Z wrogiem należy się wzajemnie szanować , przyjaciel z a pieniądze jest gorszy od wroga.

            1 rok

            • 0 2

      • 2022-10-22 14:54

        Hauahua

        Weź tabletkę na głowę koleś.

        1 rok

        • 6 5

    • 2022-10-22 13:01

      Jesteś przykładem tego głupca:)

      Dh

      1 rok

      • 3 4

    • 2022-10-22 13:38

      (1)

      A któż to kiedykolwiek sprowadził Krzyżaków do Polski? Zastanawiające, że ci najbardziej nienawistni są tak słabo wykształceni...

      1 rok

      • 3 8

      • 2022-10-22 21:02

        A podobno wykształceni rozumieją kontekst i sens wypowiedzi, a nie biorą ich dosłownie.

        1 rok

        • 3 1

    • 2022-10-22 14:25

      W których krajach? (1)

      Tam gdzie niebawem będzie szariat?

      1 rok

      • 3 3

      • 2022-10-22 19:31

        W krajach, jak np. Czechy, Słowacja, Rumunia, Węgry, Szwajcaria, Chorwacja, Słowenia

        Polecam np. zapoznanie się z opinią chorwackiego prezydenta, ostatnio nt pewnego "projektu". Patrioty myślącego o swoim państwie. I swoich ludziach.

        1 rok

        • 5 2

    • 2022-10-22 15:30

      Sam się zlikwiduj (1)

      ...dla dobra ogółu!

      1 rok

      • 1 4

      • 2022-10-23 09:49

        Ty ... Solo ?

        1 rok

        • 1 0

    • 2022-10-23 08:41

      (1)

      Gdyby Mazowiecki wiedział do czego doprowadzi w dłuższej perspektywie sprowadzenie Krzyżaków...a nasi królowie jak pięknie nam odpłaci naród handlarzy za opiekę. Dwa błędy, ale o jak tragicznych skutkach.

      1 rok

      • 1 1

      • 2022-10-23 09:54

        No ale miał obowiązek się dowiedzieć, po ich numerach na Węgrzech, skąd ich migiem przeg0niono

        Tylko tam był król, a tu tylko słabowity i bzmyślny książę. Naprawdę uważał, że to, czym Krzyżacy się zadowolą, to będzie "dwa zameczki, trzy wioseczki"? Polska zawsze ma mądry przykład, na który należy patrzeć i myśleć. I zawsze go ignoruje. 800 lat temu Węgry, 520 lat temu Hiszpania, no i w tym roku - kilka krajów. Rumunia, Słowacja, Czechy też takie tłumy "tamtych" nabrały do siebie i dawały im znacznie lepsze wsparcie, niż własnym obywatelom? Nie ! A czemu _kraińskie drużyny piłkarskie gr@sują z meczami pucharowymi tylko w Polsce (Warszawa, Kraków, Łódź), a tacy Rumuni czy Słowacy bynajmniej ich u siebie nie chcą? I inni w regionie. Niemcy I Węgrzy też, ale przecież nie tylko.

        1 rok

        • 0 0

    • 2022-10-23 09:05

      I tych z PiS też bym zlikwidowal

      1 rok

      • 1 0

    • 2022-10-23 10:04

      I dzisiejszych rycerzy chrystusa?

      1 rok

      • 0 0

    • 2022-10-23 11:14

      chronologia nie ta, bandyci z krzyżami byli wyrzucenie z Węgier znacznie później niż tu przybyli pierwsi Żydzi

      1 rok

      • 0 1

  • 2022-10-22 11:38

    Gdyby wtedy rzadzili POwcy w Gdańsku to by nawet zurawia nie było ,michałek lata by z workami łapówek dla krzyzaków :) (1)

    1 rok

    • 13 15

    • 2022-10-22 15:32

      Gdyby wtedy byli PiSowcy, to Gdańska w ogóle by nie było

      1 rok

      • 4 0

  • 2022-10-22 12:13

    Jak można zajmować się takimi piedrloami jak diabeł Putler wciąż zabija?

    1 rok

    • 2 9

  • 2022-10-22 12:13

    Pytanie do autora artykułu (2)

    Gdzie można przeczytać artykuł podany jako poz. 2 w bibliografii?

    1 rok

    • 1 0

    • 2022-10-22 15:39

      (1)

      Dzień dobry! "Acta Cassubiana", tom 20, 2018 r. Pozdrawiam!

      Michał Ślubowski

      1 rok

      • 1 0

      • 2022-10-22 19:39

        Bardzo dziękuję, pozdrawiam :)

        1 rok

        • 1 0

  • 2022-10-22 12:17

    Nasze wszystko dla gdańska zniszczy wszystko

    technik Maliniak z Nowogrodzkiej

    1 rok

    • 5 1

  • 2022-10-22 12:23

    Może warto wspomnieć, że obecny żuraw to nie wiekowy zabytek tylko odbudowany ze zgliszcz po wojnie (4)

    Może warto tylko przypomnieć, że dzisiejszy Żuraw to nie żaden wiekowy zabytek ale odbudowany ze zgliszcz po wojnie. A tzw Stare Miasto zostało całkowicie zburzone i odbudowane lepiej lub gorzej w latach 60 tych z zabytkowej zabudowy zostało zaledwie kilka budynków

    Oliwa PL

    1 rok

    • 9 1

    • 2022-10-22 12:37

      To chyba oczywiste (2)

      1 rok

      • 1 0

      • 2022-10-22 12:38

        nie dla gimbusów (1)

        1 rok

        • 2 0

        • 2022-10-22 15:33

          ...i PiSowców

          1 rok

          • 3 0

    • 2022-10-23 13:56

      duża część murów zachowała się

      jak zresztą wielu innych budowli. W mieście płonęło przede wszystkim to co drewniane. Żuraw został odbudowany na bazie sporej części zachowanych murów - więc dlaczego nie zabytek? I jest wpisany do rejestru zabytków

      ams

      1 rok

      • 1 0

  • 2022-10-22 13:19

    (1)

    Piękne i wspaniałe miasto z ponad 1000 letnią historią. Nie daliśmy się ani niemcom, prusakom, krzyżakom ani komuchom z prl ani tym farbowanym z pisu.

    1 rok

    • 14 4

    • 2022-10-23 08:43

      za to dajemy się mafiosom z małej Sycylii i Brukseli, wielka różnica...

      1 rok

      • 0 3

  • 2022-10-23 08:51

    W zakresie prac znalazła się również wymiana żelbetowych stropów...

    Nie wróżę niczego dobrego i nie radzę tych elementów ruszać... Grozi budowlaną katastrofą znając naszych "fachofców"!

    1 rok

    • 3 0

1
2
3

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej wiadomości (3254)

Najczęściej komentowane

Straż miejska chce walczyć z niewłaściwym parkowaniem, rozdając... karne kupony

Karne kupony za niewłaściwe parkowanie

Najpierw wystrzał, potem ściana ognia. Tak wybuchł pożar w Nowym Porcie

Tak wybuchł pożar w Nowym Porcie

więcej

Najczęściej czytane