Fakty i opinie
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Wiadomości
Dodaj raport
Fakty i Opinie Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

150 lat temu z ul. Długiej zniknęła samowola budowlana

Aleksandra Nietopiel
25 października 2023, godz. 07:00 
Opinie (49)
3
  • Przedproża na ul. Mariackiej
  • Przedproża na ul. Mariackiej
  • Zaśnieżona Mariacka w 2017 r.

Przedproża na ul. Mariackiej

fot. Wojtek Jakubowski/KFP

Choć mają długą tradycję i w Gdańsku przyjęły niepowtarzalną formę architektoniczną, to były swego rodzaju samowolą budowlaną. Dziś już niezbyt liczną ich reprezentację możemy podziwiać choćby na ul. MariackiejMapka. Mowa o gdańskich przedprożach. Właśnie mija 150 lat od ich rozbiórki na ul. DługiejMapka.



Czy podobają Ci się gdańskie przedproża?

Dzisiaj myśląc o przedprożach w Gdańsku, widzimy ulice: Mariacką, PiwnąMapka, Długi TargMapka czy ul. św. DuchaMapka. W tych miejscach możemy jeszcze poczuć klimat dawnego Gdańska kształtowany przez rozbudowane tarasy wejściowe do gdańskich domów.

Przez wieki ten element architektoniczny zmieniał się i przybierał różne formy. W XIX stuleciu nakazano ich masowe rozbiórki. Wynikało to przede wszystkim z planów modernizacyjnych miasta. Zaczęła się rozbiórka fortyfikacji, powstawały nowe budynki, przerabiano istniejące, remontowano drogi. Miasto zostało wreszcie skanalizowane.

Dziewięć najstarszych nazw ulic Gdańska Dziewięć najstarszych nazw ulic Gdańska

Od średniowiecza do czasów nowożytnych



Nie do końca znana jest geneza przedproży. Pierwsze takie obiekty w Gdańsku pojawiły się w średniowieczu i powstawały z drewna, z czasem przybrały okazałą formę.

Była to konstrukcja wysunięta przed elewację budynku. Składała się z tarasu i balustrady. Na taras prowadziły schody (nierzadko pod schodami był rynsztok, którym płynęły nieczystości). Z boku znajdowało się zejście do piwnicy. Tu warto zaznaczyć, że piwnice w gdańskich kamienicach powstawały wyżej, ze względu na podmokły charakter tych terenów.

Zejścia do nich zadaszano. W związku z tym parter budynku znajdował się ponad poziomem ulicy, co zmuszało do budowy schodów do drzwi wejściowych. Właśnie z połączenia tych elementów przed budynkiem wykształciło się w XV wieku przedproże.

2
  • Aegidius Dickmann, ul. Długa w 1617 r. Widok w kierunku Złotej Bramy i katowni. Przedproża znajdują się po obu stronach ulicy, widać też rząpie - studnie.
  • Ażurowa zabudowa przedproża i charakterystyczna kula przed wejściem - ul. Długa, 1909 r.

Aegidius Dickmann, ul. Długa w 1617 r. Widok w kierunku Złotej Bramy i katowni. Przedproża znajdują się po obu stronach ulicy, widać też rząpie - studnie.

źródło: Gedanopedia

W XVI wieku zaczęto zabudowywać przedproża drewnianymi budami. Miały one funkcję handlową i stanowiły przedłużenie kramu-sklepu, znajdującego się w budynku.

Przedproża z czasem stały się przedłużeniem gdańskiej sieni. Miejscem spotkań towarzyskich, na którym pojawiły się ławki czy stoliki.

Od zakazu budowy do nakazu likwidacji



Pełny rozkwit przedproża osiągnęły w połowie XVII wieku, co wpłynęło na ich urządzenie i estetykę: zdobione balustrady i słupki kamienne czy kamienne kule, płaskorzeźby. Przedproża pokrywane były kamiennymi płytami. W XVIII w. zaczęto je nadbudowywać drewnianymi budami, co wynikało z braku terenów budowlanych na terenie Głównego Miasta. Nadbudówki sięgały niekiedy dwóch kondygnacji.

3
  • Pracownik Pracowni Konserwacji Zabytków rekonstruuje fragment przedproża u. Mariackiej, marzec 1973 r.
  • Odbudowa przedproży na ul. Mariackiej, październik 1971 r.
  • Ażurowa zabudowa przedproża i charakterystyczna kula przed wejściem - ul. Długa, 1909 r.

Pracownik Pracowni Konserwacji Zabytków rekonstruuje fragment przedproża u. Mariackiej, marzec 1973 r.

fot. Zbigniew Kosycarz/KFP Kosycarz



Administracyjne zarządzenie dotyczące zakazu budowy nowych i podtrzymania już istniejących przedproży wydano w 1861 r. 7 lat później nakazano usunięcie wszystkich przedproży w ciągu 5 lat za wyjątkiem tych mających wartość artystyczną. Ostatnie przedproże usunięto z ul. Długiej w roku 1873. Przy Długim Targu zachowano ich część.

Do końca lat 70. XIX wieku usunięto ok. 1,8 tys. przedproży.

To, co zostało



Wskutek działań wojennych w 1945 r. dawne przedproża, które pozostały, ucierpiały. Część oryginalnych kamieniarskich elementów została wywieziona. Niektóre udało się ocalić.

Plan odbudowy Głównego Miasta zakładał zachowanie przedproży tam, gdzie istniały przed wojną, oraz odtworzenie ich przy ul. Piwnej, Długim Targu i Mariackiej. Najlepiej odtworzono je przy tej ostatniej.

Poza ul. Mariacką i Długim Targiem przedproża znajdziemy na ul: Piwnej, ChlebnickiejMapka, św. Ducha, Ogarnej Mapkai Targu RybnymMapka, a także przy ul. KatarzynkiMapka na Starym Mieście.

Ogłoszenia.trojmiasto.pl – Mieszkania do wynajęcia w centrum Gdańska. Sprawdź oferty

Nowe 3-pokojowe mieszkanie na osiedlu Scala, ul. Łąkowa 60F
Nowe 3-pokojowe mieszkanie na osiedlu Scala, ul. Łąkowa 60F 4 500 zł
Gdańsk, Śródmieście
3 pokoje 50 m2
3 pokoje blisko Motławy, długi termin
3 pokoje blisko Motławy, długi termin 4 000 zł
Gdańsk, Śródmieście
3 pokoje 58 m2
Mieszkanie w Centrum Gdańska na Starym Mieście 400m od Dworca Głównego
Mieszkanie w Centrum Gdańska na Starym Mieście 400m od... 2 500 zł
Gdańsk , Śródmieście
1 pokój 24 m2
Więcej w serwisie Ogłoszenia (110)

Warto dodać, że fragmenty gotyckich płyt przedproży, są prezentowane w lapidarium na dziedzińcu Dworu Artusa.

Przy pisaniu tekstu korzystałam z "Gedanopedii".

Miejsca

Zobacz także

Więcej w kategorii Fakty i Opinie

Opinie (49) 2 zablokowane

  • 2023-10-25 08:14

    Opinia wyróżniona

    większość tych przedproży (7)

    powinna przejść przegląd i powinna być naprawiona. Szczególnie denerwują mnie jako mieszkańca przedproża na ul. Św. Ducha które w większości są zaniedbane lub zniszczone i pod wieloma z nich zalegają śmieci a nawet gruz budowlany. Dlaczego mieszkający nad nimi tego nie zauważają. I tak mijają lata i nic się z nimi nie robi. Źle to świadczy o naszej kulturze.

    gdańszczanin

    8 miesięcy

    • 124 6

    • 2023-10-25 10:12

      Tu rzadzi POKO wiec niemiej złudzen ze cos sie zmieni (1)

      8 miesięcy

      • 6 11

      • 2023-10-25 10:58

        Niestety taka róznica gdzie jest ludność napływowa, czyli w zaborze pruskim.

        Jak się pojedzie do Wlkp lub na Podkarpacie, to w miejscowościach, gdzie od pokoleń ludzie mieszkają to jest mniej takich miejsc.

        8 miesięcy

        • 7 1

    • 2023-10-25 09:29

      to należy do działań wspólnot

      fiku miku

      8 miesięcy

      • 10 2

    • 2023-10-25 09:00

      mieszkańcy nie dbają o przedproża bo niewadomo co można z nimi zrobić (1)

      będziesz chciał dobrze to konserwator zabytków zrobi obstrukcje, więc ludzie maja to w du**e

      jak z większością spraw w naszym kraju gdyby nie nadmierne przepisy i urzędy lepiej żyłoby się w Polsce

      8 miesięcy

      • 3 13

      • 2023-10-26 01:04

        Nie ma to jak lenistwo tłumaczyć konserwatorem zabytków.

        8 miesięcy

        • 0 0

    • 2023-10-25 08:27

      to samo masz na osiedlach mieszkaniowych (1)

      i tu i tu człowiek, i tu i tu śmieci
      nie ma znaczenia gdzie i kto
      taka jest mentalność ludzi,
      pojada podrzucić śmieci
      coś wywala na ulicę
      na trawę
      nie posprzątają po sobie

      8 miesięcy

      • 20 1

      • 2023-10-25 08:45

        Jednym słowem - hołota jest wszędzie.

        8 miesięcy

        • 19 1

Wszystkie opinie

  • 2023-10-25 07:03

    Fajne te stare zdjęcia i ryciny.

    Dr Svencjusz

    8 miesięcy

    • 23 3

  • 2023-10-25 07:06

    (3)

    Bardzo fajnie wyglądają. U siebie w willi też mam takie.

    Dr Svencjusz

    8 miesięcy

    • 11 14

    • 2023-10-25 08:53

      Jul

      Altana na ogrodkach dzialkowych to nie willa

      8 miesięcy

      • 6 1

    • 2023-10-25 10:09

      XD

      Simsy się nie liczą.

      Magiczny Krzysztof

      8 miesięcy

      • 2 0

    • 2023-10-25 10:56

      d**il

      8 miesięcy

      • 1 1

  • 2023-10-25 07:07

    Samowolki budowlane

    Samowolki budowlane były, są i będą

    Grzegorz

    8 miesięcy

    • 9 3

  • 2023-10-25 07:18

    Spora część przedproży

    sypie się i rozpada...
    Atrapa "starówki" nadaje się już mocno do poprawy.

    8 miesięcy

    • 21 5

  • 2023-10-25 07:26

    (2)

    W naszą gdanska "starówkę" powinny być pompowane pieniądze bo to ona jest wizytówka Pomorza. Tu się mieli najwięcej turystów. Kwartał Ogarną, Węglowy, Podwale, Motlawa powinien być wybrakowany, wytynkowany i aż lsnic!

    8 miesięcy

    • 18 7

    • 2023-10-25 08:26

      (1)

      Ile można powtarzać, w Gdańsku nie ma starówki !

      8 miesięcy

      • 2 6

      • 2023-10-25 08:50

        nie ma Starówki, "starówka" jest ;)

        8 miesięcy

        • 8 0

  • 2023-10-25 07:37

    Teraz z Polski będą znowu będą znikać inwestycje, armia, pieniadze (2)

    Takie czasy

    8 miesięcy

    • 18 30

    • 2023-10-25 07:51

      Teraz zaczną sie prawdziwe inwestycje.

      A nie lotnisko w środku pola, przekop donikąd czy płotek na granicy...

      8 miesięcy

      • 11 7

    • 2023-10-25 09:47

      Wskaż te inwestycje...

      8 miesięcy

      • 5 1

  • 2023-10-25 07:53

    Moja pierwsza praca i kierownik, straszny prymityw lecz ze swada perorujacy o historii Gdanska.

    Kiedys palnal tekst o "przedporozach" na ulicy Maryjackiej. Poprawiam go na "przedproza" a ten uparcie: przedporoza i przedporoza. Nie wytrzymalem i powiedzialem mu: panie kierowniku, przedporoza to mozesz pan miec na glowie, jak zona bedzie pana zdradzala

    8 miesięcy

    • 12 3

  • 2023-10-25 08:14

    Opinia wyróżniona

    większość tych przedproży (7)

    powinna przejść przegląd i powinna być naprawiona. Szczególnie denerwują mnie jako mieszkańca przedproża na ul. Św. Ducha które w większości są zaniedbane lub zniszczone i pod wieloma z nich zalegają śmieci a nawet gruz budowlany. Dlaczego mieszkający nad nimi tego nie zauważają. I tak mijają lata i nic się z nimi nie robi. Źle to świadczy o naszej kulturze.

    gdańszczanin

    8 miesięcy

    • 124 6

    • 2023-10-25 08:27

      to samo masz na osiedlach mieszkaniowych (1)

      i tu i tu człowiek, i tu i tu śmieci
      nie ma znaczenia gdzie i kto
      taka jest mentalność ludzi,
      pojada podrzucić śmieci
      coś wywala na ulicę
      na trawę
      nie posprzątają po sobie

      8 miesięcy

      • 20 1

      • 2023-10-25 08:45

        Jednym słowem - hołota jest wszędzie.

        8 miesięcy

        • 19 1

    • 2023-10-25 09:00

      mieszkańcy nie dbają o przedproża bo niewadomo co można z nimi zrobić (1)

      będziesz chciał dobrze to konserwator zabytków zrobi obstrukcje, więc ludzie maja to w du**e

      jak z większością spraw w naszym kraju gdyby nie nadmierne przepisy i urzędy lepiej żyłoby się w Polsce

      8 miesięcy

      • 3 13

      • 2023-10-26 01:04

        Nie ma to jak lenistwo tłumaczyć konserwatorem zabytków.

        8 miesięcy

        • 0 0

    • 2023-10-25 09:29

      to należy do działań wspólnot

      fiku miku

      8 miesięcy

      • 10 2

    • 2023-10-25 10:12

      Tu rzadzi POKO wiec niemiej złudzen ze cos sie zmieni (1)

      8 miesięcy

      • 6 11

      • 2023-10-25 10:58

        Niestety taka róznica gdzie jest ludność napływowa, czyli w zaborze pruskim.

        Jak się pojedzie do Wlkp lub na Podkarpacie, to w miejscowościach, gdzie od pokoleń ludzie mieszkają to jest mniej takich miejsc.

        8 miesięcy

        • 7 1

  • 2023-10-25 08:22

    Fajny ten j. niemiecki na rycinie Dickmanna: Langh Gassen Thor, itp. (10)

    To jakiś dialekt gdański czy wszędzie tak pisali, w Berlinie też?

    8 miesięcy

    • 11 20

    • 2023-10-25 08:51

      (1)

      ty to masz samą propagandę w głowie co?

      8 miesięcy

      • 4 9

      • 2023-10-25 08:54

        Ja w ogóle nie wiem, o czym ty "nadajesz"

        8 miesięcy

        • 5 0

    • 2023-10-25 09:10

      Może kiedyś wróci Danzig (3)

      8 miesięcy

      • 5 6

      • 2023-10-25 09:29

        oby

        8 miesięcy

        • 6 7

      • 2023-10-25 10:04

        Never

        8 miesięcy

        • 1 0

      • 2023-10-25 11:00

        WMG

        8 miesięcy

        • 1 0

    • 2023-10-25 09:31

      Przed wojną istniał gdański dialekt (1)

      Był nawet wspomniany w artykule na tym portalu: "Zapomniany dialekt Wolnego Miasta Gdańska". Jeszcze dawniej mówiono kreolem języka niskoniemieckiego, niderlandzkiego, polskiego i kaszubskiego.

      8 miesięcy

      • 13 0

      • 2023-10-25 10:01

        I do tego nawiązywałem, że to może jakiś mix j. niemieckiego i niderlandzkiego

        8 miesięcy

        • 6 0

    • 2023-10-25 11:04

      w Gdańsku był język dolnoniemiecki (1)

      Różnił się w wymowie i w pisowni od górnoniemieckiego.

      8 miesięcy

      • 2 0

      • 2023-10-25 18:07

        A niby dlaczego ja na początku przywołałem Berlin, a nie Monachium, co?

        8 miesięcy

        • 0 0

  • 2023-10-25 09:43

    Może wreszcie w tu wykaże się konserwator???

    Przedproża pasują do renesansowych i barokowych kamieniczek, zaś XIX-wieczny bruk nijak się do nich ma.

    8 miesięcy

    • 7 11

1
2
3

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej wiadomości (3237)

Najczęściej komentowane

Duże zmiany czekają gdyńską marinę. Belgijski deweloper wybuduje centrum żeglarskie

Duże zmiany czekają gdyńską marinę

Kopał byłą partnerkę po głowie, nie trafił do aresztu

Kopał kobietę po głowie, nie trafił do aresztu

więcej

Najczęściej czytane