Fakty i opinie
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Wiadomości
Dodaj raport
Fakty i Opinie Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

150 lat temu z ul. Długiej zniknęła samowola budowlana

Aleksandra Nietopiel
25 października 2023, godz. 07:00 
Opinie (49)
3
  • Przedproża na ul. Mariackiej
  • Przedproża na ul. Mariackiej
  • Zaśnieżona Mariacka w 2017 r.

Przedproża na ul. Mariackiej

fot. Wojtek Jakubowski/KFP

Choć mają długą tradycję i w Gdańsku przyjęły niepowtarzalną formę architektoniczną, to były swego rodzaju samowolą budowlaną. Dziś już niezbyt liczną ich reprezentację możemy podziwiać choćby na ul. MariackiejMapka. Mowa o gdańskich przedprożach. Właśnie mija 150 lat od ich rozbiórki na ul. DługiejMapka.



Czy podobają Ci się gdańskie przedproża?

Dzisiaj myśląc o przedprożach w Gdańsku, widzimy ulice: Mariacką, PiwnąMapka, Długi TargMapka czy ul. św. DuchaMapka. W tych miejscach możemy jeszcze poczuć klimat dawnego Gdańska kształtowany przez rozbudowane tarasy wejściowe do gdańskich domów.

Przez wieki ten element architektoniczny zmieniał się i przybierał różne formy. W XIX stuleciu nakazano ich masowe rozbiórki. Wynikało to przede wszystkim z planów modernizacyjnych miasta. Zaczęła się rozbiórka fortyfikacji, powstawały nowe budynki, przerabiano istniejące, remontowano drogi. Miasto zostało wreszcie skanalizowane.

Dziewięć najstarszych nazw ulic Gdańska Dziewięć najstarszych nazw ulic Gdańska

Od średniowiecza do czasów nowożytnych



Nie do końca znana jest geneza przedproży. Pierwsze takie obiekty w Gdańsku pojawiły się w średniowieczu i powstawały z drewna, z czasem przybrały okazałą formę.

Była to konstrukcja wysunięta przed elewację budynku. Składała się z tarasu i balustrady. Na taras prowadziły schody (nierzadko pod schodami był rynsztok, którym płynęły nieczystości). Z boku znajdowało się zejście do piwnicy. Tu warto zaznaczyć, że piwnice w gdańskich kamienicach powstawały wyżej, ze względu na podmokły charakter tych terenów.

Zejścia do nich zadaszano. W związku z tym parter budynku znajdował się ponad poziomem ulicy, co zmuszało do budowy schodów do drzwi wejściowych. Właśnie z połączenia tych elementów przed budynkiem wykształciło się w XV wieku przedproże.

2
  • Aegidius Dickmann, ul. Długa w 1617 r. Widok w kierunku Złotej Bramy i katowni. Przedproża znajdują się po obu stronach ulicy, widać też rząpie - studnie.
  • Ażurowa zabudowa przedproża i charakterystyczna kula przed wejściem - ul. Długa, 1909 r.

Aegidius Dickmann, ul. Długa w 1617 r. Widok w kierunku Złotej Bramy i katowni. Przedproża znajdują się po obu stronach ulicy, widać też rząpie - studnie.

źródło: Gedanopedia

W XVI wieku zaczęto zabudowywać przedproża drewnianymi budami. Miały one funkcję handlową i stanowiły przedłużenie kramu-sklepu, znajdującego się w budynku.

Przedproża z czasem stały się przedłużeniem gdańskiej sieni. Miejscem spotkań towarzyskich, na którym pojawiły się ławki czy stoliki.

Od zakazu budowy do nakazu likwidacji



Pełny rozkwit przedproża osiągnęły w połowie XVII wieku, co wpłynęło na ich urządzenie i estetykę: zdobione balustrady i słupki kamienne czy kamienne kule, płaskorzeźby. Przedproża pokrywane były kamiennymi płytami. W XVIII w. zaczęto je nadbudowywać drewnianymi budami, co wynikało z braku terenów budowlanych na terenie Głównego Miasta. Nadbudówki sięgały niekiedy dwóch kondygnacji.

3
  • Pracownik Pracowni Konserwacji Zabytków rekonstruuje fragment przedproża u. Mariackiej, marzec 1973 r.
  • Odbudowa przedproży na ul. Mariackiej, październik 1971 r.
  • Ażurowa zabudowa przedproża i charakterystyczna kula przed wejściem - ul. Długa, 1909 r.

Pracownik Pracowni Konserwacji Zabytków rekonstruuje fragment przedproża u. Mariackiej, marzec 1973 r.

fot. Zbigniew Kosycarz/KFP Kosycarz



Administracyjne zarządzenie dotyczące zakazu budowy nowych i podtrzymania już istniejących przedproży wydano w 1861 r. 7 lat później nakazano usunięcie wszystkich przedproży w ciągu 5 lat za wyjątkiem tych mających wartość artystyczną. Ostatnie przedproże usunięto z ul. Długiej w roku 1873. Przy Długim Targu zachowano ich część.

Do końca lat 70. XIX wieku usunięto ok. 1,8 tys. przedproży.

To, co zostało



Wskutek działań wojennych w 1945 r. dawne przedproża, które pozostały, ucierpiały. Część oryginalnych kamieniarskich elementów została wywieziona. Niektóre udało się ocalić.

Plan odbudowy Głównego Miasta zakładał zachowanie przedproży tam, gdzie istniały przed wojną, oraz odtworzenie ich przy ul. Piwnej, Długim Targu i Mariackiej. Najlepiej odtworzono je przy tej ostatniej.

Poza ul. Mariacką i Długim Targiem przedproża znajdziemy na ul: Piwnej, ChlebnickiejMapka, św. Ducha, Ogarnej Mapkai Targu RybnymMapka, a także przy ul. KatarzynkiMapka na Starym Mieście.

Ogłoszenia.trojmiasto.pl – Mieszkania do wynajęcia w centrum Gdańska. Sprawdź oferty

Nowe 3-pokojowe mieszkanie na osiedlu Scala, ul. Łąkowa 60F
Nowe 3-pokojowe mieszkanie na osiedlu Scala, ul. Łąkowa 60F 4 500 zł
Gdańsk, Śródmieście
3 pokoje 50 m2
Mieszkanie w Centrum Gdańska na Starym Mieście 400m od Dworca Głównego
Mieszkanie w Centrum Gdańska na Starym Mieście 400m od... 2 500 zł
Gdańsk , Śródmieście
1 pokój 24 m2
3 pokoje blisko Motławy, długi termin
3 pokoje blisko Motławy, długi termin 4 000 zł
Gdańsk, Śródmieście
3 pokoje 58 m2
Więcej w serwisie Ogłoszenia (111)

Warto dodać, że fragmenty gotyckich płyt przedproży, są prezentowane w lapidarium na dziedzińcu Dworu Artusa.

Przy pisaniu tekstu korzystałam z "Gedanopedii".

Miejsca

Zobacz także

Więcej w kategorii Fakty i Opinie

Opinie (49) 2 zablokowane

  • 2023-10-25 10:27

    Może Pan uciekinier Borys

    ukrył sie w przydrożu

    Carlintos

    8 miesięcy

    • 0 3

  • 2023-10-25 11:08

    Przedproża to swojego rodzaju tarasy (1)

    A sypią się dlatego że wspólnoty jako całość nie mogą z nich prawnie korzystać, wejście z nich prowadzi do konkretnego lokalu. Funkcjonalnie przedproża są powiązane z konkretnymi lokalami a to przesądza, że nie są częściami wspólnymi. Dlatego też nie są remontowane przez wspólnoty, a właściciele do lokali których przylegają przedproża nie mają woli i czasem środków by się tym zająć.

    Zarządca

    8 miesięcy

    • 33 1

    • 2023-10-25 12:04

      Wspólnoty za pewne też nie mają środków. A biorąc pod uwagę fakt, że z tego nie korzystają to mało prawdopodobne by taką inwestycję chcieli finansować

      8 miesięcy

      • 4 0

  • 2023-10-25 11:15

    Przedproże na Ogarnej

    Przedproże na Ogarnej, w kamienicy, w której pracuję, zostało pięknie wyremontowane przez wspólnotę. Projekt uzyskał akceptację konserwatora. Da się, trzeba tylko chcieć.

    8 miesięcy

    • 47 1

  • 2023-10-25 11:55

    chyba nie minęła ta samowola

    8 miesięcy

    • 1 0

  • 2023-10-25 11:55

    Czy ktoś rozpoznaje tych panów konserwatorów ze zdjęć? Warto by poznać ich nazwiska. Może autorka "podrąży " temat?

    GD

    8 miesięcy

    • 2 0

  • 2023-10-25 13:06

    A teraz przedproża znikają w ogóle

    8 miesięcy

    • 0 0

  • 2023-10-25 13:59

    Może skończmy z dofinansowywaniem kościołów

    przebogatego KK, a państwo i konserwator zafinansują odbudowę przedproży?

    8 miesięcy

    • 5 1

  • 2023-10-25 14:23

    Odnówcie przedproża - rajcy gdańscy !

    Na co czekacie - zajmijcie się wreszcie renowacją przedproży - bo się sypią i niektóre przynoszą więcej wstydu miastu niż splendoru i specyfiki Gdańska

    cycero

    8 miesięcy

    • 5 1

  • 2023-10-25 14:49

    XXX

    Miasto powinno wyrmonyowac przedproza szczególnie na Mariackiej bo się wszystko sypie niby najładniejsza ulica Gdańska no i ciemności na ulicy Mariackiej słabe oświetlenie

    8 miesięcy

    • 11 11

  • 2023-10-25 15:13

    Mieszkania dla korpoludków (2)

    Pod takim przedprożem można zrobić "apartament w centrum miasta" dla pracowników korpo i innych "zdalnych" :D Rozejdzie się jak świeże bułeczki!

    8 miesięcy

    • 15 7

    • 2023-10-25 17:08

      A po co ktoś na zdalnym (1)

      Miałby chcieć mieszkać w centrum?

      8 miesięcy

      • 1 1

      • 2023-10-25 19:03

        Bo brakuje lokali na Zanzibarze dla specjalistów ITi

        8 miesięcy

        • 1 0

1
2
3

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej wiadomości (3238)

Najczęściej komentowane

Duże zmiany czekają gdyńską marinę. Belgijski deweloper wybuduje centrum żeglarskie

Duże zmiany czekają gdyńską marinę

Kopał byłą partnerkę po głowie, nie trafił do aresztu

Kopał kobietę po głowie, nie trafił do aresztu

więcej

Najczęściej czytane