- 1 Będzie 500+ dla małżeństw ze stażem? (370 opinii)
- 2 Tak wybuchł pożar w Nowym Porcie (191 opinii)
- 3 "Bilet miejski" bez zniżek dla seniorów (101 opinii)
- 4 Utrudnienia na al. Niepodległości od wtorku (49 opinii)
- 5 Dlaczego szpetne kioski nie znikają z ulic? (253 opinie)
- 6 Niepełnosprawny: zostałem na lotnisku (359 opinii)
150 lat temu z ul. Długiej zniknęła samowola budowlana
25 października 2023, godz. 07:00
Choć mają długą tradycję i w Gdańsku przyjęły niepowtarzalną formę architektoniczną, to były swego rodzaju samowolą budowlaną. Dziś już niezbyt liczną ich reprezentację możemy podziwiać choćby na ul. Mariackiej. Mowa o gdańskich przedprożach. Właśnie mija 150 lat od ich rozbiórki na ul. Długiej.
Przez wieki ten element architektoniczny zmieniał się i przybierał różne formy. W XIX stuleciu nakazano ich masowe rozbiórki. Wynikało to przede wszystkim z planów modernizacyjnych miasta. Zaczęła się rozbiórka fortyfikacji, powstawały nowe budynki, przerabiano istniejące, remontowano drogi. Miasto zostało wreszcie skanalizowane.
Dziewięć najstarszych nazw ulic Gdańska
Od średniowiecza do czasów nowożytnych
Nie do końca znana jest geneza przedproży. Pierwsze takie obiekty w Gdańsku pojawiły się w średniowieczu i powstawały z drewna, z czasem przybrały okazałą formę.
Była to konstrukcja wysunięta przed elewację budynku. Składała się z tarasu i balustrady. Na taras prowadziły schody (nierzadko pod schodami był rynsztok, którym płynęły nieczystości). Z boku znajdowało się zejście do piwnicy. Tu warto zaznaczyć, że piwnice w gdańskich kamienicach powstawały wyżej, ze względu na podmokły charakter tych terenów.
Zejścia do nich zadaszano. W związku z tym parter budynku znajdował się ponad poziomem ulicy, co zmuszało do budowy schodów do drzwi wejściowych. Właśnie z połączenia tych elementów przed budynkiem wykształciło się w XV wieku przedproże.
W XVI wieku zaczęto zabudowywać przedproża drewnianymi budami. Miały one funkcję handlową i stanowiły przedłużenie kramu-sklepu, znajdującego się w budynku.
Przedproża z czasem stały się przedłużeniem gdańskiej sieni. Miejscem spotkań towarzyskich, na którym pojawiły się ławki czy stoliki.
Od zakazu budowy do nakazu likwidacji
Pełny rozkwit przedproża osiągnęły w połowie XVII wieku, co wpłynęło na ich urządzenie i estetykę: zdobione balustrady i słupki kamienne czy kamienne kule, płaskorzeźby. Przedproża pokrywane były kamiennymi płytami. W XVIII w. zaczęto je nadbudowywać drewnianymi budami, co wynikało z braku terenów budowlanych na terenie Głównego Miasta. Nadbudówki sięgały niekiedy dwóch kondygnacji.
Administracyjne zarządzenie dotyczące zakazu budowy nowych i podtrzymania już istniejących przedproży wydano w 1861 r. 7 lat później nakazano usunięcie wszystkich przedproży w ciągu 5 lat za wyjątkiem tych mających wartość artystyczną. Ostatnie przedproże usunięto z ul. Długiej w roku 1873. Przy Długim Targu zachowano ich część.
Do końca lat 70. XIX wieku usunięto ok. 1,8 tys. przedproży.
To, co zostało
Wskutek działań wojennych w 1945 r. dawne przedproża, które pozostały, ucierpiały. Część oryginalnych kamieniarskich elementów została wywieziona. Niektóre udało się ocalić.
Plan odbudowy Głównego Miasta zakładał zachowanie przedproży tam, gdzie istniały przed wojną, oraz odtworzenie ich przy ul. Piwnej, Długim Targu i Mariackiej. Najlepiej odtworzono je przy tej ostatniej.
Poza ul. Mariacką i Długim Targiem przedproża znajdziemy na ul: Piwnej, Chlebnickiej, św. Ducha, Ogarnej i Targu Rybnym, a także przy ul. Katarzynki na Starym Mieście.
Ogłoszenia.trojmiasto.pl – Mieszkania do wynajęcia w centrum Gdańska. Sprawdź oferty
Mieszkanie w Centrum Gdańska na Starym Mieście 400m od...
2 500 zł
Gdańsk , Śródmieście
1 pokój 24 m2
Nowe 3-pokojowe mieszkanie na osiedlu Scala, ul. Łąkowa 60F
4 500 zł
Gdańsk, Śródmieście
3 pokoje 50 m2
Warto dodać, że fragmenty gotyckich płyt przedproży, są prezentowane w lapidarium na dziedzińcu Dworu Artusa.
Przy pisaniu tekstu korzystałam z "Gedanopedii".
Miejsca
Opinie (49) 2 zablokowane
-
2023-10-25 17:20
Wiadomości tutaj
to kotki, pieski, duperelki.
- 0 0
-
2023-10-25 17:42
Był
czas demontażu, bo tramwaj jeździł. Teraz nie jeździ i może warto odbudować przedproża. Coś ciekawego by po nas zostało, a nie tylko asfalt i beton.
- 2 0
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.