• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Oświadczenie autora rzeźby "Komm Frau"

mak
18 października 2013 (artykuł sprzed 10 lat) 
Rzeźba przedstawiająca scenę gwałtu stała w Gdańsku tylko przez kilka godzin w nocy z soboty na niedzielę. Rzeźba przedstawiająca scenę gwałtu stała w Gdańsku tylko przez kilka godzin w nocy z soboty na niedzielę.

Po decyzji prokuratury, która nie doszukała się znamion przestępstwa w ustawieniu rzeźby żołnierza gwałcącego kobietę, swoje stanowisko w tej sprawie przedstawił autor dzieła, Jerzy Bohdan Szumczyk.



Jerzy Bohdan Szumczyk w rozmowie z policjantami. Jerzy Bohdan Szumczyk w rozmowie z policjantami.
Przeczytaj więcej o decyzji prokuratury oraz o samej rzeźbie przedstawiającej scenę gwałtu.

Jerzy Bohdan Szumczyk, student piątego roku Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, przesłał do Polskiej Agencji Prasowej oświadczenie, w którym tłumaczy całą sytuację i przeprasza osoby, które mógł swoją pracą urazić.

Przytaczamy je w całości.

"Zaczynając sporządzać to oświadczenie, dotarło do mnie, że sztuka nie może pozostać nietknięta polityką. Gdyż samo to oświadczenie jest nią. Jednak moim szczerym zamiarem był zamysł artystyczny. Wystawienie pomnika w miejscu publicznym spowodowane było chęcią dotarcia do ludzi. Chciałem poruszyć temat pomników, które nas otaczają. Chciałem by ludzie zauważyli, co stoi na placach i terenach wokół nich i zastanowili się nad tego sensem. Wśród całego mrowia powstałych pomników brakuje pomników ofiar.

Czy autor kontrowersyjnej rzeźby przekonał cię swoimi argumentami?

Moim drugim postulatem było poruszenie tematu gwałtu w ogóle. Chciałem by zaczęto mówić o nim głośno, bez strachu. Ja ten głos podniosłem i mam nadzieję, że wywoła głębszą dyskusję. A dyskusja poprowadzi w stronę reagowania na zło i jemu zapobiegania.

Pragnąłem przy pomocy sztuki wyrazić się jak najlepiej. Moja rzeźba jest przedstawieniem ofiary tamtych lat. Postać radzieckiego żołnierza pojawia się w odniesieniu do konkretnych wydarzeń w konkretnym czasie i miejscu - w tym wypadku Gdańska 1945. Przepraszam jeśli kogoś obraziłem. Nie zamierzałem wzbudzać agresji, wręcz przeciwnie - chciałem powiedzieć prawdę, która moim zdaniem jest niezbędna do budowania dobrego sąsiedztwa w przyszłości. Ta rzeźba nie jest nośnikiem nienawiści, a zwróceniem uwagi na problem wojen i gwałtów. Byśmy zwyczajnie zaczęli kochać ludzi. Ja traktuję otwartym sercem z miłością do ludzi, do wszystkich, kocham również i Rosjan.

Chciałem głośno powiedzieć o prawdzie historycznej. Mówię o jej przemilczanym wątku. O niewinnych ludziach, kobietach, którzy przez wojnę ucierpieli. To jest tematem mojej pracy. Nie zajmuję się wojną jako konfliktem nacji.

Cieszę się, że prokuratura umorzyła postępowanie. W związku z tym mogę spokojnie wracać do pracy twórczej."
mak

Opinie (397) 8 zablokowanych

  • Koleś ma jaja jak balony aby coś takiego odstawić... bedzie kimś (19)

    • 545 79

    • Btw. dlaczego nie ma w jakiejś dobrej lokalizacji miejsca, (4)

      gdzie by każdy mógł swoje rzeźby czy inną sztukę dowolnie prezentować? Pewnie w ASP coś takiego jest tylko nikt tam nie zagląda?

      • 16 9

      • a wy ciągniecie temat.... (3)

        ...kolesiem zajeła się prokuratura, ale swój czas w telewizji miał, u was ma, w gaetach ma...czyli nie ważne co mówią, aby mówili dalej działa? A szkoda..., bo np. jak ktoś wbiegnie na boisko podczas meczu to kamery go nie pokazują/nagrywają, żeby nie kusiło wbieganie dla sekundowego zaistnienia na wizji... A tego dzięcioła maltretujecie jakby był jakimś guru,a tu pierwsza "praca" i taki rozgłos, tylko mu pogratulować, że narobił tyle hałasu. A dzięki wyrokowi (zakwalifikowaniu czynu jako wykroczenie) będziemy mieli naśladowców w Polsce, którzy też "chcą zwrócić uwagę na historię"...

        • 34 42

        • Taka rzeźba może stanowić niezłą reklamę (2)

          dla chętnych do służby wojskowej

          • 30 9

          • sami znawcy tematu (1)

            i artyści powiedzieli, że to jest prowokacja w celu zaistnienia...każdemu nawet początkującemu artyście wystawrczą achy i ochy znajomych...dopiero później włącza się chciwość (naturalna rzecz jeżeli jest kontrolowana) i chce się wyjść na szerokie wody i spieniężnie części prac...dokładnie jak na stronach typu deviant art - na początku wrzucają zdjęcia prac, żeby się podzielić, a dopiero później gdy ludzie chcą to kupić i uważają to za coś fajnego prychodzą pieniążki...A tutaj jest aferka a portfolio autora pustawe. Niech wraca do piwnic, wali dłutkiem, lepi, a jak już coś ulepi to może nawet wystawe zrobi czy wernisaż i nie będzie musiał "prowokować" czy "zwracać uwagę na rys historyczny".

            • 29 10

            • Chcemy rzeźby duchownego katolickiego gwałcącego polskie dziecko!!!

              Sztuka współczesna powinna odwoływać się do współczesności.
              Wojna jest bezprawiem i każda strona się w niej w jakimś stopniu splamiła.
              Ale zbrodnią jest, gdy w czasie pokoju religia odwołująca się do moralności w istocie postępuje zbrodniczo i niemoralnie.

              • 16 9

    • taaa będzie malował portrety na Długiej , zwykły huligan z 5 roku (2)

      dlaczego na stadionach za wywieszanie flag o żołnierzach wyklętych karają a takiego nie ?

      • 30 35

      • Za wywieszenia flagi na stadionie nie grozi ci prokurator, podobnie jak jemu.

        Nie upraszczaj. Karę nakłada federacja.

        • 25 5

      • Panowie, nie kpjcie

        co by było gdyby ruski saudat zgwałcił wam matkę, siostrę lub córkę. Czy było by Wam tak wesoło. Artysta dobrze zrobił, od prawdy nie można uciec.

        • 6 6

    • jest nikim :-) (1)

      gdyby był kimś nie robił by takiej szopki aby zyskać rozgłos..

      • 26 27

      • ...Powiedział nikt.

        • 18 20

    • hiihih

      Macierewiczem na pewno.

      • 7 4

    • Do kolesia z jajami. (4)

      Nie przepraszaj.Podziękuj żołnierzom radzieckim za to że żyjesz dzięki nim pomimo że nie grzeszyli dobrym wychowaniem w walce o przetrwanie swoje własne a także innych.

      • 26 35

      • (1)

        Znaczy sugerujesz że jego babkę też?

        • 13 3

        • dziękuję...

          ...za wywołanie uśmiechu na moich ustach!
          Miłego weekendu Ci życzę!

          • 6 3

      • do alfa

        podziękuj im sam/a... chory umyśle

        • 6 16

      • pomimo że nie grzeszyli dobrym wychowaniem w walce o przetrwanie swoje własne

        Mordowanie, kradzież i gwałty to dla Ciebie TYLKO brak dobrych manier ?

        • 5 4

    • JA

      Może będzie bezwzględnym biznesmenem, który generuje tzw. wzrost gospodarczy?

      • 2 1

    • "Zaczynając sporządzać to oświadczenie, dotarło do mnie, że sztuka nie może pozostać nietknięta polityką

      polska język trudna język

      • 16 1

    • i to w gdańsku...

      ...bastionie POprawności politycznej

      • 1 1

  • polać mu! (3)

    • 278 41

    • Nie trzba polewac...chlopak jest niezle nawciagany! (2)

      • 22 17

      • nawet szlafroka zapomnial zdjac (1)

        • 23 9

        • To jest żupan synku.

          • 19 13

  • Nie byłoby gwiazdki, nie byłoby problemu. (17)

    A tak Panie Szumczyk, prawie rozpętał Pan trzecią wojnę światową.

    • 182 33

    • gwiazdka dopiero w grudniu (5)

      cwaniaczku :)

      • 12 12

      • w Lidlu już na półkach!

        • 15 0

      • Poważka? (2)

        8-Q

        Rzeźb dalej te pomniki księży, to Ci wychodzi lepiej niż odpowiadanie na posty.

        • 5 10

        • A dziękuję (1)

          ale skąd wiesz ??? Dopiero udało mi się wyrzeźbic tornister.....

          • 6 2

          • To nie zaczynasz od księdza?

            • 4 3

      • ...w grudniu to sw.Mikolaj.

        • 0 0

    • Dlaczego bez gwiazdki?! Co to, kosmici gwałcili w Gdańsku kobiety podczas "wyzwalania"?! Rzeźbiarz odniósł się do konkretnych (7)

      • 22 18

      • Mógł zachować neutralność skoro porusza ogólny problem gwałtów podczas wojen. (6)

        • 29 10

        • (1)

          sam, panie/pani ice cold, jesteś "ogólny problem"

          • 8 20

          • Może nieprecyzyjnie się wyraziłem.

            Skrótowo nazwałem do "ogólnym problemem gwałtów podczas wojen", mając na myśli słowa Pana Szumczyka, cyt.:"Ta rzeźba nie jest nośnikiem nienawiści, a zwróceniem uwagi na problem wojen i gwałtów." także weźkaj mordka się nie przypultywaj do słówek, hę.

            • 17 3

        • Skoro gwałciciel mówi: Komm frau (2)

          to koniecznie trzeba na bokach hełmu wymalować SS.
          Koniecznie, bo inaczej student oblejesz magisterkę!!!

          • 8 2

          • (1)

            Że niby Niemka znała rosyjski...?

            • 0 0

            • ....Gwalciciel tez nie znal zadnego jezyka ...

              ....wiec uzywal "migowego"....

              • 0 0

        • a dlaczego miał zachowywać neutralność? jego rzeźba, jego wyraz artystyczny, chciałbyś to ocenzurować i usunąć

          sowiecką gwiazdę, żeby nie irytować ruskich? to se nie wrati towarzyszu, deal with it

          • 8 10

    • dlaczego miało by nie być "gwiazdki"? przecież jak te sowieckie dzikusy odziane w worki po kartoflach wkroczyły do Polski (1)

      to gwałcili wszystko co się ruszało na niespotykaną dotąd w Polsce skalę, więc bardzo dobrze że powstała o tym rzeźba, uważam że powinna tam zostać na stałe żeby przypominać o prawdziwym wymiarze tego co sowieci nazwali "wyzwoleniem", a co było początkiem 45-letniej okupacji

      • 11 16

      • ...Wyglada na to , ze dla niektorych.....owe wory po kartoflach byly szczytem elegancji....

        ...

        • 0 1

    • Ludzi do niedawna przyzwyczajano, że na złym zawsze była swastyka, a na dobrym gwiazdka, albo ewentualnie orzełek.

      • 2 2

  • Myślę że sprzeda teraz rzeźbę za całkiem niezłą kasę (13)

    Starczy na mandat i jeszcze duuuuużo zostanie. Tani rozgłos zawsze jest w cenie. Myślę że cała akcja to zaplanowany zabieg właśnie w tym celu. Nic odkrywczego a jednak wzbudza kontrowersje. Dla przykładu mogę wyrzeźbić księdza gwałcącego dziecko i postawić to pod jakimkolwiek kościołem w Polsce. Czy nie będzie o mnie głośno i czy nie przedstawię prawdy ??

    • 106 89

    • Dokładnie

      Tylko ze to o czym piszesz uznane by było za zbrodnie przeciw KK i przeciw Polsce- narodowi wybranemu i za cholerę nie skończyło by się na umorzeniu sprawy. A pan Jerzy - wywiady, wizyty w zakładach pracy :)

      • 15 5

    • (5)

      Rzeźby nie sprzeda, ponieważ rzeźba jest własnością ASP, ponieważ wykonał ją na zajęciach na uczelni.
      Porównanie z rzeźbą księdza pedofila też nietrafione, ponieważ obecnie o pedofilii w KK się mówi, a zbrodnie Armii Czerwonej w Gdańsku są ukrywane. I za mówienie prawdy o historii autor ma u mnie dużego plusa.

      • 24 13

      • zbrodnie Armi Czerwonej sa ukrywane? (1)

        A to od kiedy? Przecież od dawna oficjalnie wiadomo, że gwałty były celowym działaniem mającym wzbudzać panikę u Niemieckiej ludności cywilnej. Było to zalecenie odgórne, z samego Kremla.

        • 21 8

        • ...Niestety....

          .....Nie bylo czasu na sprawdzanie paszportow.....

          • 0 0

      • Co wy z tym ukrywaniem sobie wmówiliście ???? (1)

        KTO dokładnie próbuje ukrywac takie fakty ??? Skoro tyle ludzi o tym wie (sądząc chociazby po wpisach na tym forum to chyba wszyscy)to kto próbuje ukrywać prawdę ??? Wy naprawdę myślicie że mieszkacie w kraju głębokiej komuny a Macierewicz jest rycerzem prawdy ???

        • 20 9

        • tylko na swoją ignorancję i abnegację mogą zwalić fakt, że nie wiedzą czy nie wiedzieli

          Więcej zainteresowania historią polecam gimbazie, bo nic nie jest tu ukryte.

          • 15 3

      • jestem na ASP i jakoś posiadam wszystkie swoje prace tam wykonane o.O

        • 0 0

    • Skoro możesz i potrafisz, to dlaczego tego nie zrobisz?!

      • 3 7

    • Rzekłeś - zrób!

      • 0 4

    • Rozum sobie wyrzeźb. Przyda się.

      • 1 3

    • ...Bedzie o tobie glosno......pod warunkiem ,ze ksiadz bedzie podobny do konia....

      • 0 0

    • Rzeźbić każdy może, jeden lepiej drugi trochę gorzej... (1)

      Spróbuj wyrzeźbić - zobaczymy czy ktoś będzie w stanie rozpoznać że to ksiądz i dziecko a nie bezkształtna masa. Do tego trzeba trochę talentu szanowny kolego.

      • 1 0

      • Rumun...

        ...juz ulepil kilka figurek z plasteliny i postawil w widocznych miejscach...Niestety,wszyscy mysleli , ze to psie odchody......

        • 0 0

  • Dobra robota, Panie Jerzy! (7)

    Prawda historyczna obroni się sama. Pana pomnik powinien stanąć w miejsce tego złomu, który szpeci krajobraz Gdańska, stanowiąc ponure "memento" z jego smutnej historii. Inna sprawa, że, jak śpiewał Kazik, głowy wielu nadal pustoszy "komuna mentalna", stąd i Pana dzieło nie u wszystkich znajdzie poklask.

    • 184 65

    • Tym "złomem" to akurat wjechali do Gdańska żołnierze polscy (5)

      Gdańskim T 34 dowodził 27 marca 1945 roku porucznik Julian Miazga z 1 Brygady Pancernej im. "Bohaterów Westerplatte" . I był to pierwszy czołg, który wjechał do Gdyni. Pamiątki po polskich żołnierzach też mamy usuwać???

      • 20 5

      • Polscy / Niepolscy (1)

        Polscy żołnierze walczyli u gen.Andersa, w bitwie o Anglię , w partyzantce AK i NSZ, a ci co to z kacapami przyjechali to zwykli kolaboranci.
        Z nich rekrutowano później morderców z KBW i UB, ktorzy wyżynali całe wioski i rozstrzeliwali tzw "wrogów ludu".
        Podczas wojny w dywizji SS "Galizien" też walczyli polscy żołnierze , tzw "ochotnicy", według mnie jedni i drudzy są siebie warci.

        • 14 14

        • Ciekawe co mieli wybrać?

          Zsyłkę na Sybir, kula w łeb od NKWD czy powrót do Polski w jakikolwiek sposób i walka z Niemcami. Trzeba być debilem aby dziesiątki tysięcy Polaków, którzy walczyli na froncie wschodnim nazwać kolaborantami. Tam przed wojną była Polska. Rekrutowano morderców - to zależy od charakteru człowieka a nie na jakim froncie walczył. W każdej grupie są dobrzy i źli. A historia nie jest czarno-biała. Porównanie żołnierzy polskich do SS to już szczyt ignorancji, głupoty i historycznej wiedzy na poziomie 4 pancernych. Amen

          • 19 5

      • Takie "pamiątki" należy usuwać. Ktoś kiedyś się zastanowił, kim był ten porucznik? (2)

        Pod palnik z acetylenem ten złom albo niech go Gdynia przygarnie, jeśli tam właśnie wjechał jako pierwszy.

        • 6 16

        • Ten porucznik był porucznikem, i czołgistą oczywiście (1)

          • 12 4

          • Aha, no to spoko :)

            Zatem niech sobie stoi tam na wieki ;)

            • 2 4

    • czołg

      to nie złom a zabytek techniki nawet Rosjanie takiego nie mają bo on ma mniejszą armatę niż te później produkowane i chętni by jego zabrali

      • 1 0

  • Ratujmy Roja (3)

    Niech żyje Polska

    • 60 28

    • Tak, ale pisane tak:

      ratujmyroja.pl ...i jest OK. Pozdr

      • 7 7

    • Ratujmy .. to co nawet rodzina Roja skrytykowała (1)

      i od czego się odcięła? Rój się sam ratuje, swoimi czynami. Tobie chodzi o to by ratować marny film marnego reżysera. Ratuj się lepiej wizytą u doktora!

      • 8 3

      • Ratujmy Roja

        Przepuszczę cię w kolejce ubeku

        • 2 2

  • Smutne ale prawdziwe (10)

    Gratuluje chlopakowi. Powinnismy sie zmierzyc z ta czescia historii. Bulwersuje mnie podtrzymywanie pomnikow Armii Czerwonej w Polsce. Nastepny okupant, ktory duzo krzywdy temu krajowi zrobil na lata

    • 192 60

    • Proponuję przenieść ten pomnik do Włoch (8)

      W Bolonii i Ankonie "wyzwalanej" m.in. przez Polaków, mówi się wśród Włochów, że Polacy zachowywali się podobnie jak ten przedstawiony poprzez rzeźbę.
      Rozmawiałem też z frontowcami przed laty - to samo robili polscy żołnierze na ziemiach, które nie wiedziano jeszcze czy będą odzyskane.
      O tym co robili Niemcy z kobietami w obozach koncentracyjnych też przy okazji możnaby wiele...
      Odważmy się na prawdę!

      • 24 9

      • masz rację w Gdańsku gwałcili nie tylko rosjanie ale i polacy - pamietajcie o tym (3)

        • 19 9

        • Nie wszystkie też Niemki były zaraz gwałcone (2)

          część z nich tak się potem usprawiedliwiała, gdy zaszła w ciążę. Niemki słyną, mówiąc oględnie, z nienajlepszej urody - adoracja ze strony jurnych wyzwolicieli niejedną po prostu prowokowała, by samej się oddać, a przy okazji dostać coś do jedzenia.
          To nie jest tak czarno-biała historia jak by się wydawało, ma też i inne dno.

          • 16 15

          • Czy to przypadkiem nie nasi zawiesili flagę (1)

            na Dworze Artusa?

            • 7 2

            • Ruski gwałcili Niemki, a Niemki gwałciły polskich wojaków

              • 4 2

      • A czy gen. Anders publicznie popierał takie zachowania? (3)

        Bo dowództwo Armii Czerwonej, za czele z marszałkiem Żukowem i samym Stalinem, nie widzieli w nich nic zdrożnego. Czujesz różnicę? Porozmawiaj ze starszymi mieszkańcami Belgii, którzy pamiętają i wręcz czczą dywizję gen. Maczka, która wyzwoliła ich kraj.

        • 15 4

        • widziałęś seksowną belgijkę bo ja nie :) (1)

          • 2 7

          • tak!

            • 4 0

        • nie ma, fryty mają dobre ale d..y słabe

          piwo też

          • 1 1

    • różnica między żołnierzem ruskim a niemieckim polegała na tym,

      że niemieckim żołnierzom dostarczano komdomy, żeby nie złapali syfa i stracili zapał bojowy.
      Taka tylko była różnica

      • 13 5

  • Skandalista. (4)

    .

    • 59 65

    • tylko i wyłącznie (1)

      jakość artystyczna dzieła "tfurcy" mierna....

      • 22 6

      • Oskarku nie przeszkadzaj, jak dorośli rozmawiają!

        • 3 8

    • Prawda boli. (1)

      Jaki tam skandalista, kogo on mógł urazić, tylko i wyłącznie sprawców tych haniebnych czynów z 1945 roku i ich późniejszych "pzyd*pasów".
      Prawda zabolała.
      Tak tak kacapy, myśleliście , że ludzie zapomną i a tu niespodzianka.
      Takich akcji więcej !!!, Nie możemy zapomnieć.

      • 8 16

      • misiu

        nawet nie rozumiesz pojęcia "skandalista".....

        • 3 4

  • Chłopaku nie przepraszaj, bo nie masz za co. Nie cofaj się teraz, bo cie rozgniotą. (2)

    Masz rację i wszyscy to wiedzą.

    • 277 53

    • Jak można przepraszać (1)

      Jak można przepraszać za to , że się ukazało prawdę ?!.
      Niech przeproszą ci którzy w 1945 pali, gwałcili, strzelali do bezbronnych, rzucali niemowlętami o drzewa, tak tak nasi "wyzwoliciele" zza Buga, oni to robili i to oni powinni na kolanach błagać o przebaczenie.
      Powinni też przeprosić ci, którzy później nas przez dziesięciolecia okłamywali i ukrywali prawdę, ci też niech się w piekle smażą .

      • 19 12

      • jak się do 45 r. chowaliście za piecem u bauera to faktycznie przykre

        • 12 4

  • (9)

    Zwrócił uwagę na prawdę historyczną i dobrze.

    • 183 40

    • (8)

      Prawda jest taka, że Rosjanie chcieli zemsty za zbrodnie niemieckie na wschodzie a mając przyzwolenie kadry oficerskiej Armii Czerwonej i samego Stalina dokonywali gwałtów na ziemiach na Zachód i północ od przedwojennej granicy Polski (zresztą i na ziemiach przedwojennej Polski też kobiety nie zawsze były bezpieczne chociaż my Polacy pamiętamy ich głównie jako złodzieji zegarków które zabierali masowo).
      Nie byłoby tematu gdyby Niemcy nie rozpoczęli wojny i nie dokonali masowych zbrodni.

      • 20 3

      • (4)

        Przypomnę tylko, że Węgierki, Czeszki, Słowaczki, Litwinki itp. itd. to nie Niemki, właściwie co to za usprawiedliwianie? Jakoś zachodni alianci potrafili zachować się, ludzie nie uciekali z zachodu na wschód tylko w przeciwnym kierunku.

        • 7 8

        • (3)

          Powiedziałbys to Włoszkom masowo gwałconym podczas inwazji aliantów na Sycylie i płd Włochy
          Zresztą amerykanie także nie zawsze byli tacy "święci". Poczytaj sobie o wojnie na Zachodzie pod tym kątem.

          • 18 4

          • (2)

            Tylko, że skala jest nieporównywalna...

            • 4 10

            • (1)

              Dla pojedynczego czlowieka to bez znaczenia a skala jest kwestią liczby ludności

              • 11 1

              • Nie powiedziałbym Alianci zachodni wyzwolili tereny o podobnej populacji, co Sowieci - Francja, Włochy, Beneluks, Część Austrii, Niemiec, były takie dramaty, ale gdyby zestawić je czysto matematycznie to zapewne A byłoby niskim procentem, a kto wie, czy nawet promilem B... To tak jakby przez pryzmat strat ludności w IIWŚ postawić znak równości pomiędzy powiedzmy Bułgarii a Polski.
                Tak samo umierał Bułgar i Polak, ale różnica tak w czystej liczbie, jak i procencie, co do ludności jest jednak znamienna.

                • 4 4

      • Niemcy??? zdaje się że w 1939r. zaatakowali nas Niemcy z zachodu i Rosjanie ze wschodu (2)

        pakt Ribbentrop Mołotow... coś ci to mówi, coś świta w główce?

        • 4 4

        • (1)

          mówimy o relacjach niemiecko - rosyjskich w kontekście gwałtów i pomnika

          17 IX 1939 to osobny temat
          Wojne rozpoczeły Niemcy 1 IX 1939 (nie byłoby 17 IX bez 1 IX)

          • 5 1

          • Zgadza się atak nastąpiłby w innym najbliższym terminie.

            • 0 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane