• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Dyskusja o przestrzeni publicznej Gdańska. Andrzej Duch: Mamy powody do dumy

17 sierpnia 2010 (artykuł sprzed 14 lat) 

W lipcu opublikowaliśmy artykuł, w którym Michał Szymański z Forum Rozwoju Aglomeracji Gdańskiej zwracał uwagę, że władze Gdańska przywiązują zbyt małą wagę do jakości przestrzeni publicznej w Gdańsku. Dziś publikujemy polemikę Andrzeja Ducha, dyrektora wydziału urbanistyki, architektury i ochrony zabytków w gdańskim magistracie.



Panorama oświetlonego nocą Gdańska. W mieście iluminowanych jest w sumie 69 obiektów. Panorama oświetlonego nocą Gdańska. W mieście iluminowanych jest w sumie 69 obiektów.
Gotowy jest już projekt odnowienia nawierzchni w okolicach ul. Ołowianka na Ołowiance. Gotowy jest już projekt odnowienia nawierzchni w okolicach ul. Ołowianka na Ołowiance.
Mural Tomasza Bielaka na Zaspie. Mural Tomasza Bielaka na Zaspie.
Galeria miejska w ciężarówce wbitej pod oklejony stalową blachą wiadukt w ciągu ul. Szopy. Galeria miejska w ciężarówce wbitej pod oklejony stalową blachą wiadukt w ciągu ul. Szopy.
Mural Jacoppo Ceccarellego z Włoch na Zaspie. Mural Jacoppo Ceccarellego z Włoch na Zaspie.
Elewacja zejścia do tunelu podziemnego na Dolnym Mieście, wykonana w ramach akcji ożywiania miasta poprzez projekty artystyczne. Elewacja zejścia do tunelu podziemnego na Dolnym Mieście, wykonana w ramach akcji ożywiania miasta poprzez projekty artystyczne.
Autor artykułu pt. "Przestrzeń publiczna w Gdańsku: czy mamy powody do dumy?" skoncentrował się wyłącznie na niedostatkach gdańskiej przestrzeni publicznej. To przykre, bo w Gdańsku w dziedzinie kształtowania przestrzeni dzieje się dużo dobrego. Mimo to każda opinia na temat przestrzeni miejskiej Gdańska, choćby najbardziej krytyczna, jest ważna, ponieważ jest dobrą okazją do dyskusji na jej temat. Dyskusji o jej kształcie, o jej indywidualnym odbiorze, o jej dostatkach i niedostatkach.

Miasto pięknieje i nie sposób tego nie dostrzec. Naturalnie powojennej i popeerelowskiej spuścizny nie sposób wyzbyć się z dnia na dzień, to proces długotrwały. Proces, który w Gdańsku jednak postępuje coraz dynamiczniej. Wiele już zostało zrobione, wiele jest i będzie robione. Należy jednak pamiętać, że Gdańsk jest wielką aglomeracją, na którą składa się 30 dzielnic - każdą z nich przyrównać można do małego bądź średniej wielkości miasta. Każda z tych dzielnic ma swoje potrzeby, inwestycje prowadzone są więc na wielu frontach.

Istnieją przestrzenie niezagospodarowane czy też zaaranżowane w sposób nie w pełni adekwatny do ich potencjału. Takie miejsca znajdzie Pan w każdym, nie tylko polskim, mieście. Jesteśmy ich obecności świadomi, świadczą o tym realizowane i przygotowywane projekty, czyli konkretne działania.

Nie sposób przytoczyć wszystkich gdańskich inwestycji i projektów, zarówno tych zrealizowanych, obecnie prowadzonych, jak i planowanych na najbliższe lata, a które bez wątpienia podnoszą jakość miejskiej przestrzeni i pozytywnie wpływają na jej odbiór. Przytoczę więc choć kilka przykładów, które dowodzą faktu prowadzenia przez miasto Gdańsk konsekwentnej polityki kształtowania przestrzeni publicznej, zmierzającej do usatysfakcjonowania nawet najbardziej wymagających jej użytkowników.

Architektura na światowym poziomie. Projekty prestiżowych inwestycji, realizowanych w Gdańsku, wyłaniane są w międzynarodowych konkursach architektonicznych. Gdańsk stawia na najlepszych. Stadion w Letnicy, Europejskie Centrum Solidarności, Teatr Szekspirowski, Muzeum II Wojny Światowej - mają szansę stać się nowymi ikonami architektury. Takie inwestycje uwzględniają w swoim programie szeroko pojętą przestrzeń publiczną, co bez wątpienia przełoży się na podniesienie jakości przestrzeni miejskiej.

Nowe oblicze Wyspy Spichrzów. Unikatowa przestrzeń w sercu Starego Miasta w ciągu czterech lat stanie się wyjątkowo atrakcyjnym obszarem. W kwietniu tego roku w ramach konkursu urbanistyczno-architektonicznego wyłoniona została koncepcja jej zabudowy. Każdy zakątek Wyspy, w tym Muzeum Bursztynu, ma być wyjątkowy, dlatego do pracy nad ich kształtem zapraszanych będzie wiele prestiżowych pracowni. Początek prac planowany jest na III/IV kwartał 2011. Inwestycja realizowana jest w ramach Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (PPP) z firmą Polnord.

Równocześnie prowadzone są działania na rzecz zagospodarowania Targu Siennego i Rakowego.

W Gdańsku iluminowanych jest już 69 obiektów. Światło eksponuje walory zabytkowych obiektów, gdańskich pomników, tablic pamiątkowych, a także obiektów inżynieryjnych. Planowane są kolejne realizacje. Gdańsk wielokrotnie zdobył tytuł - "Najlepiej oświetlona gmina i miasto".

Od wielu lat realizowane są inwestycje, których celem jest podnoszenie jakości bazy rekreacyjnej poprzez zapewnienie atrakcyjnych obszarów zielonych na terenie miasta. Przytoczę takie realizacje, jak Park Nadmorski im. R. Reagana, Bulwar Nadmorski wraz z molem w Brzeźnie czy rewaloryzacja szańców nad opływem Motławy wraz z bulwarem, które zyskały uznanie polskich urbanistów w postaci I nagrody Towarzystwa Urbanistów Polskich na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną w kategorii terenów zielonych w 2007 roku. Na uwagę zasługują także takie inwestycje, jak rewaloryzacja: Parku Kuźniczki i Parku w Dolinie Królewskiej we Wrzeszczu, potoku Strzyża wraz z przylegającym ciągiem pieszym, Parku Zdrojowego im. Haffnera w Brzeźnie.

Rewaloryzacja Głównego Miasta, czyli nowe-stare ulice. W ostatnich czterech latach ulice Piwna, Chlebnicka, Pończoszników, Dziana, Kaletnicza, Kuśnierska, Bosmańska, Mydlarska, św. Ducha, Pocztowa, Garbary, Grobla I - zyskały nową (starą) jakość. Zostały pieczołowicie zrewaloryzowane, przywrócone zostały im "zagubione" walory: nawierzchnia kamienna, nawiązująca do historycznego charakteru tej części miasta oraz spójne z jej charakterem oświetlenie.

Gotowy jest już projekt przebudowy ulicy Ołowianka w rejonie Centralnego Muzeum Morskiego. Projekt zakłada wykonanie nowej nawierzchni jezdni, miejsc postojowych, placu oraz chodnika. Nawierzchnie jezdne oraz placu zostaną wykonane z kostki granitowej. W projekcie uwzględniono budowę pochylni, umożliwiającej dostęp osobom niepełnosprawnym do nabrzeża. Z kolei w rejonie Wielkiego Młyna zbudowany zostanie ciąg pieszy wraz z oświetleniem ul. Wodopój.

W ramach stworzonych przez miasto projektów rewitalizacyjnych gdańskie dzielnice - Nowy Port, Letnica, Dolne Miasto, Dolny Wrzeszcz - zyskają nowe oblicze. Na szeroko zakrojone działania rewitalizacyjne Gdańsk pozyskał 43 mln unijnego dofinansowania. Front robót prowadzonych w Letnicy jest imponujący, obecność stadionu piłkarskiego pociąga za sobą wielkie zmiany - na lepsze, naturalnie. Dużo dzieje się także w pozostałych dzielnicach. W Nowym Porcie powstaje Centrum Edukacji Artystycznej w budynku dawnej łaźni miejskiej przy ul. Strajku Dokerów 5. Wizytówką Dolnego Wrzeszcza będzie ul. Wajdeloty, a Dolne Miasto uzyska nową jakość przestrzeni publicznych dzięki przebudowie ponad połowy ulic w tej dzielnicy. Działaniom, podnoszącym wartość przestrzeni publicznej w gdańskich dzielnicach, towarzyszą projekty społeczne, adresowane do ich mieszkańców.

Sztuka w przestrzeni publicznej. Galeria murali na gdańskiej Zaspie to 24 wielkoformatowe dzieła o łącznej powierzchni 6 tys. m kw. Murale powstają w ramach projektów - Europejski Festiwal Malarstwa Monumentalnego - Monumental Art i Gdańska Szkoła Muralu - związanych ze staraniami Gdańska i Metropolii o tytuł Europejska Stolica Kultury 2016. Galeria Zewnętrzna Miasta Gdańska to kolejny - współtworzony przez miasto - wraz z Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia projekt, polegający na tworzeniu kolekcji trwałych dzieł sztuki w przestrzeni miejskiej, na dobry początek na terenie Dolnego Miasta. Kolekcja Galerii tworzona będzie sukcesywnie przez lata. Projekty, wyłaniane w ramach międzynarodowych konkursów, realizowane są na skwerach, ulicach, w tunelach. Zrealizowane projekty Galerii Zewnętrznej to: "LKW Gallery", "Invisible Gate", wpisane w przestrzeń wiaduktu przy ul. Szopy oraz instalacja świetlna - "Staging Anonymous" i dopełniający ją projekt "Untitled", aranżujący przestrzeń przejścia podziemnego na skrzyżowaniu ul. Łąkowej i Podwale Przedmiejskie.

Wiele mamy jeszcze do zrobienia, ale powody do dumy już są.

Andrzej Duch - autor artykułu jest architektem oraz
dyrektorem wydziału urbanistyki, architektury i ochrony zabytków w UM Gdańsk

Opinie (282) ponad 10 zablokowanych

  • duch (8)

    Brzeźno nie ma mola! ile jeszcze razy mieszkańcy muszą to uświadamiać różnym urzędnikom i redaktorom?

    • 9 6

    • -( (2)

      przepraszam poproszę o fotkę mola w Brzeżnie, osobiście pojadę je zobaczyć

      • 0 2

      • Zuzanna jesteś sfrustrowana czy co? (1)

        Najpierw poczytaj trochę historii, a także zapoznaj się z podziałem administracyjnym Gdańska, a potem się wymądrzaj.

        • 3 0

        • nie jestem

          jeśli mówisz o historii, to brzeźno i zaspa to zupełnie inna epoka
          Wiele wskazuje na to, że właśnie Prusęcino zmieniło później nazwę na Bresno (pierwszy zapis na ten temat pochodzi z 1323 roku)

          • 0 2

    • (4)

      Bzdura. Spójrz na podział administracyjny. Molo jest w Brzeźnie. Natomiast Zaspa nie ma nawet dostępu do morza.

      • 2 0

      • Molo jest w Brzeźnie (1)

        to, że Zaspa se tam chodnik zrobiła do owego mola nic nie znaczy.

        • 3 0

        • molo w brzeźnie

          też se zrób chodnik i nazwij go wiesiek, zobaczysz jaki będzie odzew

          • 2 0

      • w brzeźnie było kiedyś senatorium

        może jesteś technokratą ale ja mieszkam od 1978 w Gdańsku i molo odkąd je wybudowano jest na zaspie
        "Gdańskie molo na Zaspie jest najmłodszym z pomostów, ma 130 m. długości". Adamowicz 2007

        • 0 3

      • poproszę jeszcze raz o fotkę, bo mola w brzeżnie to ja w w życiu nie widziałam

        • 0 3

  • Przestrzeń publiczna

    Czy w naszym otoczeniu brak ludzi młodszych a nie wychowanków PRLu i propagandę sukcesu nadal się promuje a konkretów w postaci szaletów nawet z 'babcią' całkiem brak. Pieniądz z podatków dalej są przejadane a liczy się na Unijne..

    • 5 0

  • Długa

    Może by ktoś zajął się ulicą Długą myślę o oświetleniu, wieczorem jest tam bardzo ciemno, lampy zapalają się bardzo późno i są z epoki przed wojennej, wieczne narzekania że miasto wieczorem zamiera. Powinien zająć się ożywieniem ktoś młodszy a nie pan w wieku emerytalnym

    • 6 2

  • To jakaś kpina?

    Ale ten facet ma tupet - mógłby nieco dyskretniej prowadzić kampanię przedwyborczą. Urodziłam się w tym mieście i mieszkam tu prawie całe życie, ale na to, co dzieje się z tym miejscem od wielu lat, patrzę z wielkim żalem. Adamowicz i jego klika z pięknego miasta z dużym potencjałem, zrobili miasto kategorii B lub nawet C, brudne, zaniedbane, zacofane, nieciekawe. W jednym są mistrzami - w skutecznej propagandzie sukcesu, bo rządzą tu już tyle lat, czego ja zrozumieć nie potrafię! Czas z tym skończyć, bo jak tak dalej pójdzie, to naprawdę nie da się tu żyć.

    • 14 1

  • (1)

    Dobrze, że coś się dzieje, ale

    - "LKW Gallery", "Invisible Gate" to nieporozumienie, pomysł dobry ale sama realizacja do bani, zrobiona po kosztach i byle jak a z drugiego brzegu Nowej Motławy wygląda jak slams. Ktoś powinien to dokończyć i trochę się puknąć w głowę zanim jeszcze raz pomaluje LKW GALLERY. Często się zastanawiam, czy ktoś kiedyś tą galerię skończy ...

    - "Staging Anonymous" i dopełniający ją projekt "Untitled" można było inaczej zorganizować, efekt w tunelu jest za dyskretny, dobry do knajpy, tunel żyje światłem ale to "życie" tli się a nie pali. Podobnie z zewnątrz, wczoraj był tam groźny wypadek, można było to uwzględnić,

    - ciesze się, że Ołowianka doczeka się chodnika, dziś wygląda jak okrutne zadupie. Dziwią mnie pomysły z kładką gdy brakuje porządnej drogi dojazdowej nie wspominając o takich cywilizacyjnych dobrach jak chodnik czy stosowne oświetlenie choć domyślam się, że i ten "problem" zostanie spartolony a Ołowianka to nie tylko Filharmonia czy CMM.

    Cieszą zmiany ale połowa z nich to totalna amatorszczyzna, zaprojektowana i wykonana byle jak i po łebkach opisując to delikatnymi słowami. Bardzo bym chciał poznać decydentów akceptujących te pomysły ...

    • 3 0

    • Jeszcze się zapytam:

      - czemu naczepa LKW GALLERY ma tylko jedną łoś,
      - czemu nie zadano sobie nieco trudu i nie postawiono tam ściętego kontenera, walają się takie, nabyć taki to nie problem,
      - czemu podwozie jest pomalowane brązową farbą podkładową?

      Razem wygląda to mało poważnie ...
      Nie wspominając o tyłach instalacji.

      • 1 0

  • Brzydota straszy zewsząd! (2)

    Szanowny Panie
    Jeśli Pana przerasta urząd który Pan piastuje to może Pan zrezygnować! Dowodem na to że to Pana przerasta jest fakt że chyba nie zauważa Pan lub nie chce Pan zauważyć brzydoty jaka nas otacza. Proszę spojrzeć na nowo budowane osiedla (Osowa, Kiełpino, Kowale) i znaleźć tam powody do dumy! Tu nie chodzi o spuściznę lat socjalizmu ale o to jak w tej chwili budujemy i na co mamy wpływ. Co powiedzą o budownictwie lat dzisiejszych pokolenia za 20-40 lat? Smutne ale nie wiele dobrego da sie o tym powiedzieć: chaos, bałagan, wciskanie budowli w małe działki, brak spójności, zero zieleni, zero szerszego planowania. Czy Pan jest z tego dumny? Chyba ze swojego stanowika na którym Pan nic nie robi.

    Pozdrawiam

    • 9 1

    • (1)

      głupia jesteś, i tyle w temacie.

      • 0 3

      • i tyle merytorycznej dyskusji ze strony Urzędu Miasta. Tak trzymać!

        Ciemny lud was kupuje!

        zobaczymy, jak długo jeszcze.

        • 3 0

  • Banery bilbordy plakaty (2)

    A to komentarz jeszcze z trochę innej dziedziny choć związanej z wyglądem naszego miasta: Kiedy się ktoś weźmie za uporządkowanie powierzchni reklamowych w przestrzeni publicznej? Jestem załamana tym jak wygląda to miasto oblepione ohydnymi plastikowymi banerami, plakatami wieszanymi na dziko, bilbordami o różnej wielkości ustawionymi byle jak. Ludzie świat tak nie musi wyglądać. Jedźcie do Szwecji i zobaczcie jak tam firmy się reklamują. Reklamy są mniejsze, uporządkowane, firmy mają skromne szyldy, nie ma natłoku informacji i wystarczy mały szyld by wszystko było czytelne. Apeluję do władz miasta by wysłało swoich urzędników na podróże kształcące do innych krajów gdzie ludzie już znaleźli proste rozwiązania i bez konieczności nadmiernego używania swoich szarych komórek będą mogli znaleźć rozwiązania.

    • 12 0

    • Wyjazdy

      "kształcące" urzędników już były, tylko do tej pory nic z tego nie wynikło...nawet bilet metropolitalny, który kilka lat temu radni pojechali oglądac(!). Nie kazdego podróże kształcą :(

      • 1 0

    • nie przeszkadzają im nawet przyczepki reklamowe

      ustawiane nielegalnie na miejskim terenie :/

      • 0 0

  • ?????

    mieszkam w gdańsku od 1978 roku, czy ktoś widział molo w Brzeźnie? bo ja nie

    • 4 2

  • nie wiem o czym ten pan mówi ale za pewno nie mówi o porządnie robionej przestrzeni w mieście (1)

    chcecie przykładów? proszę bardzo:
    Motława na południe od Zielonej Bramy: zadnego nabrzeża, nie można pójść, pospacerować. krzaki, zagrodzone, Lastadia olewa rzekę, płot i w krzakach pijaczki. inne osiedla tak samo olewają otwarcie na rzekę.
    od baszty Labędź za Hiltonem cementowe nabrzeże gołe i bose, nie ma po co tam chodzić.
    Rzeka - tylko tramwaje wodne na zatokę. poza tym pojedyńcze łódki. nic sie prawie ciekawego na wodzie nie dzieje. ktoś mądrze postulował, żeby zrobić prom do filharmonii zamiast mostu. woda by wtedy żyła cały rok. ale pewnie będzie most ta opcja ma silnych sponsorów.
    Na wyspie spichrzów straszy wielki bilbord "Labaro - budujemy dla ciebie". Labaro dawno zbankrutowało ale miasto uważa ze to nie jego problem by to zniknęło. pewnie rozkłada ręce - to nie nasza reklama.
    koszmarne biurowczyki ze złotymi szybkami i złotymi ramkami po drugiej stronie Motławy.
    cala przestrzeń Długich Ogrodów wypchana parkingami zamiast pełna ludzi. Kolorki i wzorki remontowanych elewacji domów przyprawiają o ból zębów i odruch wymiotny. miasto się tym nie przejmuje.
    niedawno miasto ogłosiło konkurs na nowe wykończenie nawierzchni Długiego Targu - co jest najwazniejsze? nie dobry projekt, nie dobra koncepcja, nie dobre materiały. a co? cena!! ma być najtaniej jak tylko można. Ludzie się wkurzyli i miasto się zaczeło wycofywać mętnie się tlumacząc.
    Miasto chcialo żeby ktoś wybudowal podziemne parkingi kolo Tardu Drzewnego. pomysł niby dobry. ale nikt sie nie zglosił. bo miasto jest do tego kompletnie nie przygotowane. jakoś n ie ma chętnych do takiej inwestycji w takim "atrakcyjnym mieście".
    Co chwila wybuchaja afery z deweloperami. Już w budowie jest Quatro Towers we Wrzeszczu. Potworne skrzynie obok Olimpu. niewazne ze dookola jest stara piękna zabudowa. rządza wieże i całe gadanie o ochronie starej zabudowy o wartościach dawnego Wrzeszcza to tylko ... gadanie. Ludzie się wkurzali, robilli spotkania, odwolywali sie, zglaszali wlasne propozycje. na nic.

    na Morenie już mialo powstać kolejne osiedle z płotem odcinające ludziom mozliwość poruszania się po otwartej przestrzeni. Znowu ludzie się musieli wkurzyć zeby cokolwiek zmienic. a czy sie zmieni to się dopiero okaze. los może być taki sam jak z tymi quatro towers.
    rzeczki, potoczki, stawy są traktowane jako zbiorniki a nie woda dla ludzi. wiec sie je zacementowuje, obstawia plotami i spycha z widoku. wiecie gdzie płynie Strzyża we Wrzeszczu? w ogóle jej nie widać. plynie w ciemnym kanale. można ją zobaczyć dopiero kolo Wajdeloty i to na malym odcinku, choc tam akurat zrobiono to w tym jednym miesjcu nieźle.
    W Srodku Wrzeszcza stoi galeria baltycka. koszmarna architektura. frontem do ulicy garaze i parkingi. kształty do niczego nie pasuja nie ma to żadnego związku z sasiednią zabudową dzielnicy. a po drugiej stronie stoi buda Lidla. przy samej Grunwaldzkiej. wszyscy tędy jeżdzą i wszyscy to obrzydlistwo widzą.

    cała Grunwaldzka do samej Oliwy jest obstawiona dziesiatkami bud i parkingów. castoramy mediamarkty sklady budowlane i inne po obu stronach. reklamy i bilbordy wieksze od budynkow. oczoplasu sie dostaje, koszmar estetyczny. wyjazdy prosto na ulicę. tamuje to ruch. korki coraz większe i bedzie jeszcze gorzej.
    Hala Oliwia i sasiednie budy tak oklejona reklamami że juz jej prawie nie widac. a to akurat bardzo ciekawa architektura.
    dużo lepsza niz byle jaki bęben hali gdańsko-sopockiej. która stoi nie wiadomi gdzie. mieszkańcy sie wkurzali na wielką droge ktorą miasto chce im pod bokiem puscić do. poszli do sądu i wygrali. albo sie robi coś dla ludzi albo dla urzednikow.
    stadion na Letnicy o wiele za duży. rzuca sie haslem o rewitalizacji dzielnicy ale w sumie chodzi o to by stadion upchnąc kosztem mieszkańców i na odczepnego robi sie jakąs rewitalizację.
    molo i ścieżka w Brzeźnie - to nie żadne Brzeźno ale Zaspa. a zaczyna sie poteznym parkingiem żeby nie bylo za milo i zeby zasmrodzic teren zielony. staw odgrodzony od ludzi, żeby się nie paletali. na końcu przy samym molo jest knalpa ale dookola smutno.
    Kolejne pomysly żeby zepsuć okolice to pomysł na wiezowiec hotelowy kolo morza i lasku. ludzi sie znowu zaczeli wkurzać i dopiero wtedy zaczeto cokolwiek zmieniać. ale też nie wiadomo jak to sie skończy.

    Grunwaldzka we Wrzeszczu to tragedia. kiedyś to była ulica pelna różnych sklepow. a teraz prawie tylko banki. obslugujace klientów Manhatanu i Bałtyckiej. ulica to kanał do przejścia a nie ulica. chodniki porąbane wyglądaja jak w III swiecie. a to srodek miasta.

    mozna tak wyliczań bez konca. przy okazji doslownie kazdej inwestycji widać ze należalo to zrobic inaczej, lepiej. przy każdej okazji widać, że można byo lepiej wydać pieniądze.
    dobrze że coś powstaje. źle że robi się to o wiele gorzej niż powinno. a jeszcze gorzej, że to co sie źle zrobi zostaje na nastepne 100 lat.

    • 18 1

    • co w zamian

      lecz się kobieto, lecz i to na oczy bo na rozum niestety już zapóźno

      • 1 3

  • przestrzeń publiczna w pasie nadmorskim

    jest nam zabierana przez osiedla zamknięte - PYTAM SIĘ Z JAKIEJ RACJI.
    Przykłady: zamiast kempingu - getto Nadmorski Dwór, w Jelitkowie w gettcie szarogęszą się Pazury i Żaki, od prawie 20 lat w Brzeźnie terem ogrodzony płotem-basen Adamowicza itd.

    • 12 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane