• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Jak zmieniała się nawierzchnia Traktu Królewskiego w Gdańsku?

Rafał Borowski
14 czerwca 2016 (artykuł sprzed 8 lat) 
Tak wyglądała nawierzchnia ul. Długiej do końca lat 60. Przeprowadzony na początku lat 70. kapitalny remont nadał ulicy współczesny wygląd. Zdjęcie wykonano w pierwszej połowie lat 40. Tak wyglądała nawierzchnia ul. Długiej do końca lat 60. Przeprowadzony na początku lat 70. kapitalny remont nadał ulicy współczesny wygląd. Zdjęcie wykonano w pierwszej połowie lat 40.

Przedproża pośród polnych kamieni i drzew, kostka brukowa poprzeplatana torami tramwajowymi, wreszcie granitowe i marmurowe płyty. Tak na przestrzeni ostatnich 150 lat zmieniała się nawierzchnia ul. Długiej i ul. Długi Targ w Gdańsku. Czy rozpoczynający się niedługo kapitalny remont obu ulic będzie nawiązywać do któregoś z dawnych rozwiązań?



Który z dawnych elementów nawierzchni Traktu Królewskiego przywróciłbyś po remoncie?

Jak informowaliśmy pod koniec marca, lada dzień zostanie ogłoszony przetarg na opracowanie koncepcji architektonicznej na przebudowę nawierzchni ul. Długiej i ul. Długi Targ. Prace remontowe mają rozpocząć się w marcu 2018 roku i zakończyć w listopadzie 2019, a ich koszt szacuje się na ok. 50 mln zł. W związku z tym, obie ulice o łącznej długości 500 m i powierzchni ponad 13 tys. m kw. będą rozkopane przez dwa sezony turystyczne. Oprócz wymiany nawierzchni, wymienione zostaną również wszystkie instalacje (m. in. wodociągowo-kanalizacyjna czy energetyczna), a także powstanie nowa zieleń i mała architektura (m. in. ławki czy latarnie uliczne).

Czytaj także: Za dwa lata ruszy remont Drogi Królewskiej w Gdańsku

Zwycięzca przetargu będzie musiał przedstawić koncepcję przebudowy do stycznia 2017 roku, a dokumentację projektową do grudnia. Ponadto będzie on musiał liczyć się ze zdaniem powołanej przez prezydenta Gdańska rady programowej, której zadaniem jest czuwanie nad prawidłowym przebiegiem prac. 15-osobowe grono, składające się ekspertów z różnych dziedzin, m. in. historyków sztuki, architektów, urbanistów, konserwatorów zabytków i dzieł sztuki, będzie pilnować przygotowania specyfikacji zamówienia, projektu architektonicznego i wreszcie fazy wykonawczej przebudowy.

Zanim zostanie wyłoniony zwycięzca przetargu, przyjrzyjmy się, jak zmieniało się oblicze Traktu Królewskiego na przestrzeni ostatnich 150 lat. Wybór rozpatrywanego okresu nie jest przypadkowy. To właśnie z połowy XIX wieku pochodzą pierwsze zdjęcia ul. Długiej i ul. Długi Targ. Może któraś z fotografii dokumentujących dawny wygląd nawierzchni stanie się inspiracją dla stworzenia koncepcji współczesnej przebudowy?

Przedproża pośród polnych kamieni

Na najdawniejszych zdjęciach Traktu Królewskiego jego nawierzchnia jest wybrukowana polnymi kamieniami. Pomiędzy różnokolorowymi kamieniami o nieregularnym kształcie wyrastają niewielkie drzewa, a wejścia do poszczególnych kamienic wieńczą przedproża. Za ich sprawą ulice pomiędzy Złotą a Zieloną Bramą wydają się znacznie węższe niż obecnie.

Druga połowa XIX wieku to okres, w którym wiele ulic Gdańska przeszło poważną metamorfozę. Partery wielu kamienic przebudowano na sklepy, kawiarnie czy siedziby przeróżnych instytucji, a nawierzchnie ulic pokrywano wygodniejszym zarówno dla pieszych, jak i dla komunikacji konnej, brukiem. Innymi słowy, dostosowywano ulice do nowych funkcji i likwidowano kolidujące z nimi relikty przeszłości.

Jedno z pierwszych zdjęć ul. Długiej, która była wówczas wybrukowana kocimi łbami. Wejścia do kamienic były natomiast przyozdobione przedprożami. Zdjęcie wykonano ok. 1860 roku. Jedno z pierwszych zdjęć ul. Długiej, która była wówczas wybrukowana kocimi łbami. Wejścia do kamienic były natomiast przyozdobione przedprożami. Zdjęcie wykonano ok. 1860 roku.

Szyny tramwajowe w brukowanej ulicy

Jednym z takich - zdaniem ówczesnych budowniczych - reliktów były przedproża. Na niewiele zdały się protesty Towarzystwa Ochrony Zabytków, które za wszelką cenę chciało ocalić te unikatowe elementy gdańskich ulic. W 1868 roku wydano policyjne rozporządzenie, zgodnie z którym w ciągu pięciu lat wszystkie parterowe tarasy wzdłuż ul. Długiej miały zostać usunięte. Jedynie wzdłuż części znacznie szerszej ul. Długi Targ zdecydowano o pozostawieniu wybranych przedproży.

Wraz z ostateczną likwidacją przedproży przy ul. Długiej i częściowo ul. Długi Targ w 1873 roku, rozpoczęto kapitalny remont nawierzchni obu ulic. Zgodnie z koncepcją przebudowy, ruch pieszy i kołowy miał zostać odseparowany. I tak oto w miejscu kocich łbów wyłożono sprowadzoną ze Szwecji granitową kostką brukową ulicę, a w miejscu zlikwidowanych przedproży chodnik wyłożono niewielkimi płytkami.

Co ciekawe, import kostki brukowej ze Skandynawii na pokładzie statku był znacznie tańszy niż sprowadzenie podobnego materiału koleją z kamieniołomów Dolnego Śląska. Wraz z wymianą nawierzchni zainstalowano również gazowe latarnie, a pod powierzchnią Traktu Królewskiego ułożono nowoczesną instalację wodociągowo-kanalizacyjną.

Jednak niedługo po zakończeniu remontu rozpoczęto kolejne prace, które znowu na długie miesiące utrudniały poruszanie się pomiędzy Złotą a Zieloną Bramą. Pomiędzy brukowanymi kostkami położono bowiem szyny tramwajowe, po których od 1885 roku poruszał się tramwaj konny, a od 1889 roku tramwaj elektryczny.

Ul. Długa po przebudowie pod koniec XIX wieku. Tramwaje poruszały się po brukowanej ulicy do 1959 roku. Zdjęcie wykonano ok. 1910 roku. Ul. Długa po przebudowie pod koniec XIX wieku. Tramwaje poruszały się po brukowanej ulicy do 1959 roku. Zdjęcie wykonano ok. 1910 roku.

Wyłożony granitowymi płytami deptak

Ostatnie miesiące II wojny światowej przyniosły niemal całkowitą zagładę zabudowy ul. Długiej i ul. Długi Targ, podobnie zresztą jak i całego gdańskiego Śródmieścia. Po wielu bogato zdobionych, liczących nawet kilka stuleci kamienicach pozostały jedynie sterty wypalonego gruzu. Właściwie jedynym elementem Traktu Królewskiego, który przetrwał niemal bez szwanku, była jego nawierzchnia.

Odbudowa doszczętnie zniszczonych kamienic ul. Długiej i ul. Długi Targ, których elewacje wzniesiono zgodnie z planami i rycinami sprzed XIX-wiecznej przebudowy, odbyła się w latach 1950-1953. Nieco wcześniej uzupełniono wszelkie ubytki w bruku i chodnikach i przywrócono funkcjonowanie tutejszej linii tramwajowej. Tym samym odbudowane ulice otrzymały nową, stylizowaną na dawną zabudowę i zachowały przedwojenną nawierzchnię.

Tramwaje zostały bezpowrotnie wycofane z ul. Długiej i ul. Długi Targ w 1959 roku. Mimo tego, jeszcze przez kilka lat ulice były dostępne dla samochodów. Dopiero w 1963 roku, wyłącznie na okres sezonu wakacyjnego, nastąpiło ich pierwsze zamknięcie dla ruchu kołowego. Definitywne wycofanie aut nastąpiło wraz z kolejną przebudową nawierzchni pomiędzy Złotą a Zieloną Bramą, która miała miejsce w latach 1971-1973. W miejscu usuniętych szyn tramwajowych, bruku i płytek chodnikowych ułożono szlifowane płyty.

Na ul. Długi Targ ułożone cienkie (zaledwie 3 cm grubości) płyty z marmuru, a na ul. Długiej solidne płyty z czerwonego i jasnego granitu. Między bajki można włożyć opowieści o tym, że kamienie pochodzą ze zlikwidowanych, poniemieckich cmentarzy. Materiał, którym pokryto Trakt Królewski na początku lat 70. pochodzi z innych ulic Gdańska oraz z kamieniołomów w okolicach Strzegomia na Dolnym Śląsku.

Prace remontowe podczas kapitalnej przebudowy nawierzchni Traktu Królewskiego. Pochodzący ze Szwecji bruk zastąpiono wówczas granitowymi (na ul. Długiej) i marmurowymi (na ul. Długi Targ) płytami. Zdjęcie wykonano w czerwcu 1973 roku. Prace remontowe podczas kapitalnej przebudowy nawierzchni Traktu Królewskiego. Pochodzący ze Szwecji bruk zastąpiono wówczas granitowymi (na ul. Długiej) i marmurowymi (na ul. Długi Targ) płytami. Zdjęcie wykonano w czerwcu 1973 roku.

Opinie (120) 1 zablokowana

  • dawno temu był wykop u podnóża Neptuna

    a tam, 2m poniżej obecnego poziomu Długie Targu kawał ładnej nawierzchni i to brukowanej. Może to odkopać?

    • 12 0

  • Autor tam nie był, ja tak (1)

    Około roku trwały prace przygotowawcze przed wyłożeniem Traktu Królewskiego płytami granitowymi. Między innymi urząd miejski skierował do ówczesnych administracji polecenie sprawdzenia, czy na ich ulicach są płyty, które można by wykorzystać. Działałem w rejonie ul. Kartuskiej (siedziba po stronie parzyste, w bloku bliżej ul. Malczewskiego, za tzw. "starym komisariatemem"). Znalazłem ewentualnie przydatne płyty na ul. Szarej, od strony ul. Kościelnej. Płytami był wyłożony chodnik. Od innych słyszałem, że i na innych pomniejszych ulicach też znaleźli mniejsze ilości płyt. Informacja poszła. Po dłuższym czasie przyjechała ekipa skierowana z urzędu miejskiego, płyty załadowali i wywieźli. Z tego, co się wtedy mówiło, to płyty były zabierane jednocześnie że wszystkich wskazanych ulic, chyba w sobotę. W poniedziałek, w lokalnych gazetach (też w "Wieczorze Wybrzeża", na którego ostatniej stronie był kolejny odcinek przegód Kajtka i Koka), ukazały się informacje, że w miejsce zabranych płyt już wkrótce położone zostaną płyty chodnikowe. W ADM pracowałem jeszcze około 2 lat. Na ul. Szarej płyt chodnikowych nie ułożono. Słyszało się wtedy o zbieraniu płyt nagrobkowych że zrujnowanych cmentarzy przedwojennego Gdańska. W rejonie ul. Kartuskiej było ich kilka: pamiętam przy ul. Dąbrowskiego - ul. Bema, naprzeciwko ul. Tarasy, ul. Stary Dwór - Stare Domki (nie pamiętam, jakiego wyznania były te cmentarze). Czy na pewno nie były wykorzystane płyty nagrobkowe na Trakcie Królewskim, można sprawdzić przy demontażu płyt, po ich odwróceniu. Nie twierdzę, że część płyt dostarczona została że Śląska - to te równe na Długim Targu, ale te nierówne, każda "z innej parafii", to zabrane z innych ulic Gdańska.

    • 24 0

    • Płyt nagrobkowych na Długiej i Długim Targu na pewno nie ma. Kto pamięta to nijak swoimi wymiarami nie pasowały do tamtego projektu. Owszem - w tym rozpędzie wykładania ulic Gdańska płytami - na niektórych ulicach można trafić takie spożytkowanie naturalnego kamienia z likwidowanych cmentarzy. Jednak nie na reprezentacyjnym miejscu Gdańska.

      • 3 0

  • (3)

    Czy ktos mógłby mi uprzejmei powiedzieć dlaczego wpoprzek Długiej (na wysokości ul. Lektykarksiej i Pocztowej) leżą jakieś blaszane czy metalowe plandeki?

    • 6 1

    • (1)

      Po to by samochody ciężarowe które pracują na budowie po kinie Neptun, nie niszczyl nawierzchni ulicy i jej nie brudzily.

      • 1 0

      • Dziękuję.

        • 0 0

    • Mieszkaniec

      Te plyty blaszane leza Po to by mogly Po nich przejezdzac ciezkie pojazdy w zwiazku z budowa hotelu Na miejscu kina Neptun

      • 0 0

  • (1)

    Pieknę sa te pruskie sztandary z czarnym orłem powiewające nad prawie każdą kamienicą.

    • 3 5

    • a gdyby były Polskie to byłoby fanjne i byście nie minusowali?

      • 1 1

  • Płyty z Ulicy Sempołowskiej (1)

    Mój Tata mieszkał w latach 50-tych przy Ulicy Sempołowskiej i opowiadał, że płyty na ulicę Długą zabierano własnie z Dolnego Miasta -z ulic Sempołowskiej , Łąkowej a tam położono byle co.

    • 11 0

    • Płyty z ul.Sempołowskiej

      Mieszkałem na tej ulicy do początku 1970 roku i pamiętam latarnie gazowe i chodniki z granitowych płyt. Obydwie te rzeczy zniknęły w latach sześćdziesiątych.

      • 0 0

  • A czemu nie napisal ze czesc tych plyt pochodzi z dolnego miasta?

    • 12 0

  • Tekst z błędami rzeczowymi!

    Plyty granitowe z ulicy Dlugiej pochodzą z chodników Dolnego Miasta, między innymi z ulicy Krolikarnia, Chłodna i Sempolowskiej! Informacje że są one ze Strzegomia też można włożyć miedzy bajki.

    • 18 1

  • PANOWIE GŁOSUJEMY ZA POZOSTAWIENIEM PŁYT...

    Inaczej możemy zapomnieć i podziwianiu pań w mini i szpilkach...żadna kobieta nie będzie chciała dreptać 500m po bruku idąc na obcasie...

    • 21 4

  • trakt krolewski

    plyty , ktorymi wylozono ul. Dluga pochodza z chodnikow z calego Gdanska np z ul. Stolarskiej, Rybaki Gorne, Osiek itd.

    • 7 0

  • Drogocenne plyty granitowe.

    I tak wygra najtansza oferta.
    A na piekne plyty granitowe ktorych historia jest nieco inna jak mi wiadomo.Podobno statkami przywozili z daleka za ogromne pieniadze.
    Jestem ciekawy komu sie tak bardzo spodobaly te plyty?i gdzie i co ma zamiar nimi wylozyc...!

    • 12 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane