Przedproża pośród polnych kamieni i drzew, kostka brukowa poprzeplatana torami tramwajowymi, wreszcie granitowe i marmurowe płyty. Tak na przestrzeni ostatnich 150 lat zmieniała się nawierzchnia ul. Długiej i ul. Długi Targ w Gdańsku. Czy rozpoczynający się niedługo kapitalny remont obu ulic będzie nawiązywać do któregoś z dawnych rozwiązań?
kostkę brukową lub kocie łby, to dodałoby ulicom uroku
16%
torowisko, po którym okazjonalnie mógłby jeździć tramwaj
24%
niskie drzewa, w tym miejscu po prostu brakuje zieleni
23%
przedproża, to przecież jeden z symboli Gdańska
23%
żadne z wymienionych, ulice powinny być nadal wyłożone płytami
14%
Jak informowaliśmy pod koniec marca, lada dzień zostanie ogłoszony przetarg na opracowanie koncepcji architektonicznej na przebudowę nawierzchni ul. Długiej i ul. Długi Targ. Prace remontowe mają rozpocząć się w marcu 2018 roku i zakończyć w listopadzie 2019, a ich koszt szacuje się na ok. 50 mln zł. W związku z tym, obie ulice o łącznej długości 500 m i powierzchni ponad 13 tys. m kw. będą rozkopane przez dwa sezony turystyczne. Oprócz wymiany nawierzchni, wymienione zostaną również wszystkie instalacje (m. in. wodociągowo-kanalizacyjna czy energetyczna), a także powstanie nowa zieleń i mała architektura (m. in. ławki czy latarnie uliczne).
Czytaj także: Za dwa lata ruszy remont Drogi Królewskiej w Gdańsku Zwycięzca przetargu będzie musiał przedstawić koncepcję przebudowy do stycznia 2017 roku, a dokumentację projektową do grudnia. Ponadto będzie on musiał liczyć się ze zdaniem powołanej przez prezydenta Gdańska rady programowej, której zadaniem jest czuwanie nad prawidłowym przebiegiem prac. 15-osobowe grono, składające się ekspertów z różnych dziedzin, m. in. historyków sztuki, architektów, urbanistów, konserwatorów zabytków i dzieł sztuki, będzie pilnować przygotowania specyfikacji zamówienia, projektu architektonicznego i wreszcie fazy wykonawczej przebudowy.
Zanim zostanie wyłoniony zwycięzca przetargu, przyjrzyjmy się, jak zmieniało się oblicze Traktu Królewskiego na przestrzeni ostatnich 150 lat. Wybór rozpatrywanego okresu nie jest przypadkowy. To właśnie z połowy XIX wieku pochodzą pierwsze zdjęcia ul. Długiej i ul. Długi Targ. Może któraś z fotografii dokumentujących dawny wygląd nawierzchni stanie się inspiracją dla stworzenia koncepcji współczesnej przebudowy?
Przedproża pośród polnych kamieniNa najdawniejszych zdjęciach Traktu Królewskiego jego nawierzchnia jest wybrukowana polnymi kamieniami. Pomiędzy różnokolorowymi kamieniami o nieregularnym kształcie wyrastają niewielkie drzewa, a wejścia do poszczególnych kamienic wieńczą przedproża. Za ich sprawą ulice pomiędzy Złotą a Zieloną Bramą wydają się znacznie węższe niż obecnie.
Druga połowa XIX wieku to okres, w którym wiele ulic Gdańska przeszło poważną metamorfozę. Partery wielu kamienic przebudowano na sklepy, kawiarnie czy siedziby przeróżnych instytucji, a nawierzchnie ulic pokrywano wygodniejszym zarówno dla pieszych, jak i dla komunikacji konnej, brukiem. Innymi słowy, dostosowywano ulice do nowych funkcji i likwidowano kolidujące z nimi relikty przeszłości.
Szyny tramwajowe w brukowanej ulicyJednym z takich - zdaniem ówczesnych budowniczych - reliktów były przedproża. Na niewiele zdały się protesty Towarzystwa Ochrony Zabytków, które za wszelką cenę chciało ocalić te unikatowe elementy gdańskich ulic. W 1868 roku wydano policyjne rozporządzenie, zgodnie z którym w ciągu pięciu lat wszystkie parterowe tarasy wzdłuż ul. Długiej miały zostać usunięte. Jedynie wzdłuż części znacznie szerszej ul. Długi Targ zdecydowano o pozostawieniu wybranych przedproży.
Wraz z ostateczną likwidacją przedproży przy ul. Długiej i częściowo ul. Długi Targ w 1873 roku, rozpoczęto kapitalny remont nawierzchni obu ulic. Zgodnie z koncepcją przebudowy, ruch pieszy i kołowy miał zostać odseparowany. I tak oto w miejscu kocich łbów wyłożono sprowadzoną ze Szwecji granitową kostką brukową ulicę, a w miejscu zlikwidowanych przedproży chodnik wyłożono niewielkimi płytkami.
Co ciekawe, import kostki brukowej ze Skandynawii na pokładzie statku był znacznie tańszy niż sprowadzenie podobnego materiału koleją z kamieniołomów Dolnego Śląska. Wraz z wymianą nawierzchni zainstalowano również gazowe latarnie, a pod powierzchnią Traktu Królewskiego ułożono nowoczesną instalację wodociągowo-kanalizacyjną.
Jednak niedługo po zakończeniu remontu rozpoczęto kolejne prace, które znowu na długie miesiące utrudniały poruszanie się pomiędzy Złotą a Zieloną Bramą. Pomiędzy brukowanymi kostkami położono bowiem szyny tramwajowe, po których od 1885 roku poruszał się tramwaj konny, a od 1889 roku tramwaj elektryczny.
Wyłożony granitowymi płytami deptakOstatnie miesiące II wojny światowej przyniosły niemal całkowitą zagładę zabudowy ul. Długiej i ul. Długi Targ, podobnie zresztą jak i całego gdańskiego Śródmieścia. Po wielu bogato zdobionych, liczących nawet kilka stuleci kamienicach pozostały jedynie sterty wypalonego gruzu. Właściwie jedynym elementem Traktu Królewskiego, który przetrwał niemal bez szwanku, była jego nawierzchnia.
Odbudowa doszczętnie zniszczonych kamienic ul. Długiej i ul. Długi Targ, których elewacje wzniesiono zgodnie z planami i rycinami sprzed XIX-wiecznej przebudowy, odbyła się w latach 1950-1953. Nieco wcześniej uzupełniono wszelkie ubytki w bruku i chodnikach i przywrócono funkcjonowanie tutejszej linii tramwajowej. Tym samym odbudowane ulice otrzymały nową, stylizowaną na dawną zabudowę i zachowały przedwojenną nawierzchnię.
Tramwaje zostały bezpowrotnie wycofane z ul. Długiej i ul. Długi Targ w 1959 roku. Mimo tego, jeszcze przez kilka lat ulice były dostępne dla samochodów. Dopiero w 1963 roku, wyłącznie na okres sezonu wakacyjnego, nastąpiło ich pierwsze zamknięcie dla ruchu kołowego. Definitywne wycofanie aut nastąpiło wraz z kolejną przebudową nawierzchni pomiędzy Złotą a Zieloną Bramą, która miała miejsce w latach 1971-1973. W miejscu usuniętych szyn tramwajowych, bruku i płytek chodnikowych ułożono szlifowane płyty.
Na ul. Długi Targ ułożone cienkie (zaledwie 3 cm grubości) płyty z marmuru, a na ul. Długiej solidne płyty z czerwonego i jasnego granitu. Między bajki można włożyć opowieści o tym, że kamienie pochodzą ze zlikwidowanych, poniemieckich cmentarzy. Materiał, którym pokryto Trakt Królewski na początku lat 70. pochodzi z innych ulic Gdańska oraz z kamieniołomów w okolicach Strzegomia na Dolnym Śląsku.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
